Sau khi Luật tương trợ tư pháp có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2008, lãnh đạo các đơn vị trong Ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Lào Cai đã triển khai đầy đủ các nội dung của Luật tương trợ tư pháp đến toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên...
Khó khăn, vướng mắc của VKSND tỉnh Lào Cai trong hoạt động tương trợ tư pháp hình sự và giải pháp khắc phục
Sau khi Luật tương trợ tư pháp có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2008, lãnh đạo các đơn vị trong Ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Lào Cai đã triển khai đầy đủ các nội dung của Luật tương trợ tư pháp đến toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên nắm vững để vận dụng có hiệu quả trong hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự có ý nghĩa rất quan trọng trong việc giải quyết các vụ án hình sự đặc biệt đối với các vụ án có yếu tố nước ngoài trên địa bàn tỉnh Lào Cai được giải quyết dứt điểm, đảm bảo có đầy đủ các căn cứ pháp lý, đúng người, đúng tội. Hiệu quả của hoạt động tương trợ tư pháp tác động trực tiếp đến công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án của các cơ quan tư pháp ở địa phương.
Có thể nói, sau khi Luật tương trợ tư pháp và các văn bản pháp luật hướng dẫn thi hành Luật được ban hành, hệ thống các quy định của pháp luật về tương trợ tư pháp được hoàn thiện một bước đáng kể, quy định thống nhất về phạm vi tương trợ tư pháp, quy trình, thủ tục thực hiện các yêu cầu tương trợ tư pháp giúp cho việc xử lý các ủy thác tư pháp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng được nhanh chóng, kịp thời và đạt hiệu quả. Hoạt động nghiệp vụ của cán bộ, Kiểm sát viên trong thực hiện tương trợ tư pháp được nâng cao. Các vụ án có yếu tố nước ngoài có thủ tục tương trợ tư pháp gửi qua Vụ hợp tác quốc tế và tương trợ tư pháp về hình sự VKSND tối cao và các vụ án làm công văn trao đổi với Cục Công an Hà Khẩu, Trung Quốc thông qua Sở ngoại vụ tỉnh Lào Cai về cơ bản đều có kết quả tương trợ tương đối kịp thời, đảm bảo đúng quy định của pháp luật. Chất lượng hồ sơ tương trợ tư pháp đều đảm bảo đúng trình tự, thủ tục cho nên không có vụ án nào bị Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung vì lý do thủ tục tương trợ tư pháp không đúng pháp luật. Tuy nhiên, hoạt động tương trợ tư pháp về hình sự thời gian qua của VKSND tỉnh Lào Cai cũng còn gặp một số khó khăn, vướng mắc như sau:
- Đối với các vụ án là người nước ngoài phạm tội ở Việt Nam, các cơ quan tiến hành tố tụng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc lấy lời khai, hỏi cung, xác định tên tuổi, tiền án, tiền sự…. Các hoạt động này đều phải có phiên dịch và họ phải là người có kiến thức pháp luật. Nhưng trên thực tế có trường hợp không có phiên dịch đã gây khó khăn trong việc lập biên bản cũng như lấy lời khai ban đầu làm căn cứ cho việc khởi tố, tạm giam sau này. Do không cùng hình thức vì người bị bắt không hiểu họ có quyền, nghĩa vụ gì khi tham gia tố tụng tại Việt Nam. Mặt khác, trên thực tế những người phiên dịch có kiến thức chuyên ngành về pháp luật còn ít, chưa có tổ chức phiên dịch chuyên trách và chưa có văn bản pháp luật quy định giao cho tổ chức, cơ quan nào làm đầu mối quản lý người phiên dịch cũng như quy định về dịch thuật để các cơ quan tiến hành tố tụng đăng ký mời phiên dịch cũng như quy định về dịch thuật để các cơ quan tiến hành tố tụng đăng ký mời phiên dịch mà thường cơ quan tố tụng tự liên hệ mời phiên dịch nên chất lượng phiên dịch còn hạn chế. Mặt khác, tỷ lệ Kiểm sát viên, Điều tra viên, Thẩm phán thông thạo ngoại ngữ hoặc biết ngoại ngữ còn rất ít.
- Khi mời Luật sư tham gia bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo là người nước ngoài cũng gặp nhiều khó khăn do khả năng về ngoại ngữ của Luật sư không đáp ứng được yêu cầu hoặc Luật sư khi tiến hành các hoạt động theo luật định lại gặp bất cập trong việc mời người phiên dịch.
- Hồ sơ ủy thác về tương trợ tư pháp giửi Vụ Hợp tác quốc tế, VKSND tối cao để yêu cầu tương trợ tư pháp, có vụ án còn kéo dài làm ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ án, có vụ án phải tạm đình chỉ điều tra, gia hạn thời hạn điều tra vụ án để chờ kết quả tương trợ tư pháp.
- Hoạt động ủy thác tư pháp đòi hỏi một nguồn kinh phí cho toàn bộ các cơ quan từ trung ương đến địa phương để thực hiện. Tuy nhiên đến nay việc bố trí ngân sách cho hoạt động này chủ yếu từ nguồn kinh phí thường xuyên nên quá trình hoạt động các cơ quan cũng gặp phải những khó khăn nhất đinh.
Qua đánh giá tình hình thực hiện Luật tương trợ tư pháp có thể thấy các hoạt động tương trợ tư pháp gồm nhiều nội dung từ xây dựng văn bản pháp luật, đàm phán ký kết các hiệp định, thực hiện ủy thác tư pháp và quản lý nhà nước trong hoạt động tương trợ tư pháp. Đồng thời, công tác tương trợ tư pháp liên quan đến nhiều bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, từ các cơ quan quản lý nhà nước, xây dựng chính sách đến cơ quan trực tiếp thực thi pháp luật. Hiệu quả của hoạt động tương trợ tư pháp tác động trực tiếp đến công tác điều tra, truy tố, xét xử các cơ quan tiến hành tố tụng và tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, các vấn đề pháp lý về hình sự ngày càng gia tăng, rất cần có hoạt động tương trợ tư pháp. Vì vậy, việc nâng cao hiệu quả của hoạt dộng tương trợ tư pháp là nhu cầu cấp thiết của sự pháp triển, là nhiệm vụ đặt ra đối với các cơ quan có liên quan. Từ thực tiễn tình hình thực hiện Luật tương trợ tư pháp trong thời gian qua cho thấy: để nâng cao hiệu quả công tác tương trợ pháp, các bộ, ngành liên quan ở các cấp cần triển khai đồng bộ và hiệu quả Luật tương trợ tư pháp, khắc phục những tồn tai, vướng mắc trong công tác tương trợ tư pháp căn cứ vào thực tiễn công tác tương trợ tư pháp thời gian qua ở địa phương, cần thực hiện các giải pháp sau đây:
- Cần nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật tương trợ tư pháp và các luật chuyên ngành có liên quan cho thống nhất, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn.
- Chuẩn hóa các quy trình thực hiện ủy thác tư pháp; xây dựng và ban hành các biểu mẫu hồ sơ thực hiện ủy thác tư pháp nhằm hỗ trợ cho các cơ quan thực hiện ủy thác được thống nhất, đúng quy định.
- Tăng cường các điều kiện về cơ sở vật chất và phương tiện để phục vụ tốt hơn hoạt động tương trợ tư pháp; Áp dụng công nghệ thông tin cho công tác ủy thác tư pháp, sớm hoàn thiện và đưa vào ứng dụng phần mềm sơ sở dữ liệu quản lý hồ sơ ủy thác tư pháp.
- Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đối với đội ngũ cán bộ làm công tác tương trợ tư pháp, nhất là khả năng về tin học, ngoại ngữ…
- Có cơ chế để các cơ quan tiến hành tố tụng ở địa phương, đặc biệt ở các địa bàn tiếp giáp biên giới thực hiện các hoạt động tương trợ tư pháp ngang cấp với các nội dung tư pháp như: Xác minh lý lịch, nhân thân, tiền án, tiền sự, lấy lời khai người bị hại, người làm chứng… nhằm giải quyết nhanh chóng, kịp thời các vụ án hình sự.
Một số kiến nghị:
- VKSND tối cao cần quan tâm kiện toàn tổ chức, bộ máy, tăng cường đội ngũ cán bộ làm nhiệm vụ tiếp nhận, giải quyết yêu cầu tương trợ tư pháp, xây dựng đội ngũ chuyên gia ở VKSND tối cao. Thường xuyên tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhằm nâng cao năng lực chuyên môn nghiêp vụ, khả năng tin học, ngoại ngữ cho cán bộ, Kiểm sát viên làm công tác tương trợ tư pháp ở VKSND các địa phương.
- Sửa đổi, bổ sung Luật tương trợ tư pháp quy định cụ thể về một số hoạt động tương trợ tư pháp như hợp tác quốc tế trong việc tịch thu, xử lý tài sản do phạm tội mà có; trình tự, thủ tục phong tỏa, kê biên, thu giữ, tịch thu và trả lại tài sản, cung cấp chứng cứ và hỗ trợ điều tra ở nước ngoài
- Xem xét việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật tố tụng hình sự theo hướng có những quy định riêng về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn giải quyết đối với những vụ án có yếu tố nước ngoài.
TH