MỖI ĐỨC TÍNH CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH ĐÃ DẠY CÁN BỘ KIỂM SÁT LÀ MỘT BÀI HỌC SÂU SẮC
NGUYỄN HẢI PHONG - Vụ trưởng Vụ 1C Viện kiểm sát nhân dân tối cao
Trước yêu cầu của cải cách tư pháp và việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân thì việc đòi hỏi mỗi cán bộ, Kiểm sát viên phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện, học tập và phấn đấu làm theo 5 đức tính mà Bác Hồ đã dạy "Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn" là điều rất quan trọng và cần thiết.
Để hiểu đúng đắn và làm theo lời dạy của Bác Hồ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, trước hết chúng ta cần phải nhận thức được quan điểm và tư tưởng Hồ Chí Minh để rút ra những bài học về việc học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát.
1. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta tiếp tục khẳng định "tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa; là kết quả của sự vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, đồng thời là sự kết tinh tinh hoa dân tộc và trí tuệ thời đại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người..."(1).
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cho cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân. Trong đó, công tác cán bộ chiếm một phần rất lớn trong các bài viết và lời nói của Người.
Về vị trí, vai trò của cán bộ, Người khẳng định: “Cán bộ quyết định mọi việc, các đồng chí đều là cán bộ cao cấp, đều giữ những trách nhiệm quan trọng. Công việc thành hay bại một phần lớn là do nơi tư tưởng, đạo đức, thái độ và lề lối làm việc của các đồng chí”(2). Đặc biệt Người rất coi trọng đến phẩm chất chung của cán bộ: “Phải có lập trường vững vàng, tư tưởng phải thông, không sợ khó, không sợ khổ… phải đi sâu, xét kỹ, phải luôn kiểm tra công tác, chấp hành chính sách, phải coi trọng từ việc to đến việc nhỏ; phải nhớ rằng "sai một ly đi một dặm”(3).Người phê phán những biểu hiện không tốt của cán bộ và đến nay những điều Người nói vẫn còn nguyên giá trị: “Chủ nghĩa cá nhân đang ám ảnh một số đồng chí. Họ tự cho mình cái gì cũng giỏi, họ xa rời quần chúng, không muốn học hỏi quần chúng mà chỉ muốn làm thay quần chúng. Họ ngại làm việc tổ chức, tuyên truyền và giáo dục quần chúng. Họ mắc bệnh quan liêu mệnh lệnh. Kết quả là quần chúng không tin, không phục, càng không yêu họ…”(4).
Trong công tác huấn luyện, đào tạo cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Vì vậy huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”(5). Người đánh giá và chỉ ra những tồn tại trong việc tự rèn luyện, nghiên cứu, học hỏi của cán bộ như sau: “Có nhiều đồng chí hoặc tự cho mình có trình độ nhận thức cao, có kinh nghiệm đầy đủ về công tác hoặc vì không có tinh thần tiến thủ, chỉ biết tới đâu, hay tới đó, nên không chịu học tập, không biết tự chỉ trích để sửa chữa những lầm lỗi và bồi bổ những thiếu sót. Phải biết rằng tình hình khách quan thay đổi, hàng giờ hàng phút, một chủ trương của ta hôm nay đúng, hôm sau đã không hợp thời nếu ta không tỉnh táo kiểm điểm những hành vi tư tưởng của ta sẽ không theo kịp tình thế, ta sẽ bị bỏ rơi, bị các bạn tỉnh táo, nhanh nhẹn hơn vượt đi trước”(6).
Về giáo dục, rèn luyện cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: "Đạo đức cách mạng không phải từ trên trời sa xuống, nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong"(7). Tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện Đảng viên phải là người đầy tớ của nhân dân, bởi vì mục tiêu lý tưởng của Đảng ta là giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người, hết lòng, hết sức phục vụ nhân dân, ngoài lợi ích của nhân dân, Đảng ta không còn lợi ích nào khác. Vì vậy đảng viên phải suốt đời phấn đấu để phục vụ cho lý tưởng của Đảng, vì hạnh phúc của nhân dân. Đảng viên phải đứng trên lập trường, quan điểm của Đảng để lãnh đạo, giáo dục quần chúng, tổ chức cho quần chúng thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình, đó chính là sự tận tuỵ phục vụ nhân dân. Người nói: "Mỗi đảng viên, mỗi cán bộ từ trên xuống dưới đều phải hiểu rằng: mình vào Đảng để làm đày tớ cho nhân dân chứ không phải là quan nhân dân"(8).
Về đánh giá cán bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng phải xem xét con người một cách toàn diện, thông qua công việc, thông qua hoàn cảnh để đánh giá đúng bản chất người cán bộ, không để hình thức bên ngoài che lấp nội dung bên trong của con người. Người viết: “Xem xét cán bộ, không chỉ xem ngoài và còn phải xem tính chất của họ. Không chỉ xem một việc, một lúc mà phải xem toàn cảnh lịch sử, toàn cảnh công việc của họ. Có người lúc phong trào cách mạng cao, họ vào Đảng, họ làm việc rất hăng. Nhưng lúc phong trào khó khăn thì đâm ra hoang mang. Lúc gặp sự nguy hiểm thậm chí hoá phản cách mạng, làm mật thám được việc thì nó lại công tác hăng hơn ai hết. Nếu ta không xem xét rõ ràng thì lầm nó là cán bộ tốt. Vì vậy, nhận xét cán bộ không chỉ xét ngoài mặt, chỉ xét một lúc, một việc, mà phải xét kỹ toàn bộ công việc của cán bộ” (9).
Về sử dụng cán bộ, Người viết: “Người đời ai cũng có chỗ hay, chỗ dở. Ta phải dùng chỗ hay của người và giúp người chữa chỗ dở. Dùng người cũng như dùng gỗ. Người thợ khéo léo thì gỗ to, gỗ nhỏ, thẳng, cong đều tuỳ từng chỗ mà dùng được"(10).
Trong mỗi lĩnh vực công tác, đối với mỗi đối tượng khác nhau, Bác Hồ đều có những tư tưởng, tình cảm, lời dạy rất sâu sát, cụ thể, đòi hỏi chúng ta phải nhận thức đúng đắn. Bác Hồ rất quan tâm và hiểu rất rõ nhiệm vụ đặc thù của từng đội ngũ cán bộ, từ đó Người nêu ra và đề cao những yêu cầu, phẩm chất, đức tính cụ thể đối với những cán bộ ấy. Chúng ta có thể nhận thấy ở mỗi ngành, mỗi địa phương nơi Bác Hồ đến thăm và làm việc đều nhận được những tình cảm thiêng liêng, tư tưởng sâu sắc của Người. Lời dạy của Bác Hồ đối với cán bộ ở các ngành, nghề, đơn vị khác nhau trở thành “khuôn thước” để các thế hệ cán bộ không ngừng tu dưỡng, rèn luyện và phấn đấu.
Đối với cán bộ Quân đội, Người viết: “Trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”(11).
Đối với Công an nhân dân, Người dạy: “Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm chính. Đối với đồng sự, phải thân ái, giúp đỡ. Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành. Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép. Đối với công việc phải tận tuỵ. Đối với địch, phải cương quyết khôn khéo”(12).
Trong thư gửi Hội nghị công tác tư pháp toàn quốc tháng 02/1948 Người viết: "Cán bộ tư pháp phải tuyệt đối trung thành" và "Các bạn là những người phụ trách thi hành luật pháp, lẽ tất nhiên các bạn phải nêu cái gương "phụng công thủ pháp, chí công vô tư" cho nhân dân noi theo..."(13).
Như vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác cán bộ là hệ thống những quan điểm cơ bản, toàn diện về vị trí, vai trò của cán bộ, về việc bồi dưỡng, đào tạo, đánh giá và sử dụng cán bộ mà trong bất cứ công việc gì, bất cứ ngành nào, bất cứ giai đoạn cách mạng nào đều phải thấm nhuần sâu sắc để phấn đấu, rèn luyện và hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao cho. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, bất kỳ người cán bộ nào đều phải có những phẩm chất chung của người cán bộ và những phẩm chất riêng do đặc thù của công việc đòi hỏi. Những phẩm chất, đức tính riêng đó do bối cảnh và yêu cầu nhiệm vụ cụ thể đặt ra cho từng đội ngũ cán bộ mà chỉ có Người với tầm nhìn xa, rộng mới đúc kết thành những bài viết, lời nói hết sức ngắn gọn nhưng chứa đựng những tư tưởng rất lớn, rất sâu sắc.
2. Đối với Viện kiểm sát nhân dân, ngay từ những ngày đầu mới thành lập, khi làm việc với các đồng chí Lãnh đạo cao nhất của ngành Kiểm sát nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn cán bộ Kiểm sát phải rèn luyện phấn đấu thực hiện 5 đức tính "Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn". Gần nửa thế kỷ phấn đấu và trưởng thành, ngành Kiểm sát nói chung, mỗi cán bộ ngành Kiểm sát nói riêng đều thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ, không ngừng nghiên cứu, học tập, vận dụng và làm theo lời dạy của Người để đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Viện kiểm sát nhân dân được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao cho chức năng, nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp. Trong lĩnh vực hình sự, ngành Kiểm sát là một trong những cơ quan trực tiếp đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền, tự do dân chủ của công dân; đồng thời, thay mặt Nhà nước truy tố người phạm tội ra trước Toà án và bảo đảm cho các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án hình sự thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Đây là chức năng, nhiệm vụ đặc thù của ngành Kiểm sát, do vậy, cán bộ Kiểm sát cũng phải có những phẩm chất đạo đức đặc thù để thực hiện nhiệm vụ ấy. Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của ngành, cán bộ Kiểm sát vừa phải có những phẩm chất đạo đức của cán bộ nói chung như "cần, kiệm, liêm, chính"; vừa phải có những mục tiêu, lý tưởng cao đẹp và những yêu cầu rất cao trong mọi công việc được giao, như "trung với Đảng, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua"...; đồng thời, phải rèn luyện phấn đấu theo 5 đức tính tốt đẹp mà Bác Hồ đã đúc kết, căn dặn đối với cán bộ Kiểm sát là "Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn".
Trong giáo dục, rèn luyện cán bộ, Bác Hồ thường coi trọng cả đức và tài, trong đó Người luôn coi đạo đức là "gốc". Trong 5 đức tính Bác Hồ đã dạy cán bộ Kiểm sát, Người cũng đề cập chủ yếu đến vấn đề đạo đức. Chúng ta thấy, những đức tính trên đều là những đức tính tốt đẹp của con người, là truyền thống văn hoá đặc sắc của dân tộc ta. Do vậy, mỗi cán bộ Kiểm sát vừa phải thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ để có được những phẩm chất tốt đẹp, những yêu cầu, tiêu chuẩn của cán bộ nói chung, các đức tính của cán bộ Kiểm sát nói riêng trong tác phong, lối sống sinh hoạt đời thường và đặc biệt phải được đề cao trong công tác chuyên môn nghiệp vụ. Giữa các đức tính Bác Hồ đã dạy cán bộ Kiểm sát lại có sự gắn bó mật thiết với nhau, bổ sung cho nhau, thực hiện tốt đức tính này là cơ sở để thực hiện tốt các đức tính kia... Do đó, người cán bộ Kiểm sát phải học tập tu dưỡng, rèn luyện để có trong mình cả năm đức tính, thiếu một trong các đức tính trên thì không trở thành người cán bộ Kiểm sát chân chính được.
Vấn đề đặt ra là học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ đối với cán bộ Kiểm sát như thế nào? và vận dụng lời dạy của Người trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Ngành hiện nay như thế nào để đạt kết quả tốt?
Như chúng ta đã biết, tư tưởng Hồ Chí Minh hình thành trong quá trình Người đi tìm đường giải phóng dân tộc và lãnh đạo cách mạng, thống nhất đất nước. Do vậy, mỗi lời nói, việc làm của Người đều ở trong một hoàn cảnh lịch sử nhất định, vấn đề quan trọng trong việc học tập làm theo lời dạy của Bác Hồ là phải nắm được ý nghĩa sâu xa của từng lời dạy của Người để vận dụng sáng tạo, phù hợp nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ của chúng ta hôm nay. Chính Người cũng đã nhắc nhở chúng ta rằng: Chứng minh tính đúng đắn bằng thực tiễn chứ không phải bằng tranh cãi kinh viện hay tầm chương trích cú theo chủ nghĩa giáo điều. Có chuyện kể rằng trong một số chuyến đi thăm nước bạn, Bác Hồ vẫn mang đôi dép cao su thường dùng hằng ngày. Cán bộ cùng đi cũng muốn làm theo Bác nhưng Bác nói: Bác có thể đi dép cao su được, nhưng các chú thì không thể và không nên làm như Bác, nên cán bộ cùng đi vẫn mang giày tây. Việc Bác đi dép cao su đã được dư luận các nước ca ngợi, coi đó như một biểu hiện đẹp về đức tính giản dị của một lãnh tụ nhân dân(14). Qua câu chuyện này, chúng ta rút ra bài học là học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ có nghĩa là phải nắm vững tinh thần cơ bản tư tưởng của Người, chứ không phải "bắt chước" hoặc làm theo y hệt những gì Bác Hồ đã làm.
Do vậy, học tập và làm theo lời dạy của Bác Hồ trong giai đoạn hiện nay, bên cạnh việc nhận thức đúng đắn, toàn diện tư tưởng của Người về công tác cán bộ, mỗi cán bộ Kiểm sát phải xác định được yêu cầu, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát và chức trách nhiệm vụ của mình để vận dụng sáng tạo, nhằm đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Trước yêu cầu hội nhập quốc tế và phục vụ công cuộc đổi mới đất nước, hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân phải được nâng lên một tầm cao mới, trong đó phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ Kiểm sát là nhân tố quyết định đến chất lượng, hiệu quả hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân. Với đặc thù công việc là trực tiếp đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo đảm cho các hoạt động tư pháp được thực hiện đúng quy định của pháp luật, cán bộ Kiểm sát trước hết phải tu dưỡng, rèn luyện để có phẩm chất đạo đức tốt, có bản lĩnh vững vàng, luôn cầu thị để tiến bộ. Bên cạnh đó, cán bộ Kiểm sát phải thường xuyên nghiên cứu, học hỏi và không ngừng nâng cao trình độ chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, trong đó phải nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, cập nhật kịp thời tri thức, luật pháp quốc tế, sử dụng tốt tin học, ngoại ngữ liên quan đến công tác chuyên môn... góp phần xây dựng ngành Kiểm sát ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn. Đây chính là hai mặt "đức" và "tài" mà mỗi cán bộ Kiểm sát phải có trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Những lời dạy của Bác Hồ đối với cán bộ Kiểm sát vừa là những yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ Kiểm sát, vừa là những tiêu chuẩn, điều kiện để đánh giá năng lực, trình độ của người cán bộ Kiểm sát ở mỗi vị trí công tác hiện nay.
3. Thông qua việc học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ Kiểm sát, chúng tôi thấy cần rút ra một số vấn đề cốt lõi để nhận thức và vận dụng trong thực tiễn như sau:
Một là, công tác cán bộ có vị trí, vai trò quan trọng, quyết định đến sự thành công hay thất bại của mọi công việc. Do vậy, trước bất cứ công việc gì, việc đầu tiên phải lựa chọn, bố trí cán bộ có phẩm chất, năng lực và trình độ để đáp ứng với đặc thù công việc đó. Trong quá trình thực hiện, phải tiếp tục giáo dục, rèn luyện, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ để phát huy ưu điểm, khắc phục nhược điểm để có một đội ngũ cán bộ vừa "hồng" vừa "chuyên". Để nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp, trước hết phải làm tốt công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên để đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và xét xử sơ thẩm án hình sự, phải căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể để lựa chọn cán bộ. Đối với những vụ án đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, phải lựa chọn, phân công Kiểm sát viên có kinh nghiệm, có bản lĩnh, trình độ trực tiếp thụ lý, giải quyết và thông qua công việc để đánh giá phẩm chất, năng lực, trình độ của cán bộ...
Hai là, đào tạo cán bộ, đánh giá cán bộ phải bảo đảm tính toàn diện giữa hai mặt "đức", "tài" và luôn đề cao phẩm chất đạo đức trước yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Bên cạnh việc không ngừng nâng cao trình độ lý luận, trình độ chuyên môn nghiệp vụ phải thường xuyên rèn luyện phẩm chất đạo đức, phấn đấu thực hiện tốt 5 đức tính Bác Hồ đã dạy. Với áp lực của công việc ngày càng cao, trách nhiệm ngày càng nặng nề và điều kiện làm việc còn nhiều thiếu thốn, đòi hỏi mỗi cán bộ, Kiểm sát viên phải có phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh vững vàng trước những khó khăn, thử thách. Do vậy, trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ bên cạnh việc nâng cao trình độ phải chú trọng việc học tập, rèn luyện phẩm chất, đạo đức; trong đánh giá, sử dụng cán bộ cần đề cao phẩm chất đạo đức, chính trị và luôn đặt nó trong mối quan hệ với năng lực, trình độ của cán bộ.
Ba là, từ những đức tính tốt đẹp mà Bác Hồ đã dạy cán bộ Kiểm sát, chúng ta cần vận dụng, phát triển thành các bài học trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự như sau:
- Bài học về sự công minh: Theo từ điển Tiếng Việt, thì "công minh" là "công bằng và sáng suốt"(15). Công bằng là một trong những chủ trương, chính sách lớn của Đảng, là nguyên tắc quan trọng của pháp luật Nhà nước ta. Trong công tác đấu tranh, xử lý tội phạm, việc thực hiện nguyên tắc công bằng phải được đề cao để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của nhà nước, tổ chức và mọi công dân không bị xâm phạm. Bên cạnh việc thực hiện công bằng phải luôn bảo đảm tính sáng suốt. Nếu không sáng suốt, sẽ không phân biệt được phải trái, trắng đen, có tội hay không có tội, dẫn đến oan, sai. Do vậy, khi thực hiện nhiệm vụ, cán bộ Kiểm sát luôn phải căn cứ vào các quy định của pháp luật để bảo đảm sự công bằng; đồng thời, phải có năng lực, trình độ và lương tâm trong sáng, để giải quyết công việc bảo đảm sự công tâm, minh bạch, rõ ràng.
- Bài học về sự chính trực: Chính trực có nghĩa là "Có tính ngay thẳng"(16). Đối với bất cứ người nào và bất cứ trong công việc gì đều đòi hỏi phải có sự ngay thẳng, thật thà. Trong đấu tranh phòng chống tội phạm, sự chính trực là biểu hiện, là yêu cầu rất cao của tính ngay thẳng, đòi hỏi người cán bộ Kiểm sát phải có "dũng khí" hoặc nói như Bác Hồ là phải "có gan" mới đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Đấu tranh phòng chống tội phạm là đối diện với tiêu cực, với mặt trái của xã hội; đối mặt với những áp lực, khó khăn trong công việc, nhất là phải đương đầu với các loại tội phạm đặc biệt nguy hiểm, tội phạm có tổ chức, tội phạm về ma tuý, tội phạm tham nhũng ngày càng phức tạp hiện nay... Do vậy, trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ cán bộ Kiểm sát phải phấn đấu, rèn luyện để có phẩm chất, bản lĩnh vững vàng, không chịu lùi bước, không chịu khuất phục trước mọi khó khăn, thử thách.
- Bài học về tôn trọng sự thật khách quan: Phạm trù khách quan được hiểu là "cái tồn tại bên ngoài, không phụ thuộc vào ý thức, ý chí của con người, trong quan hệ đối lập với chủ quan"(17). Bài học này yêu cầu cán bộ phải nắm được quy luật vận động khách quan của sự vật, hiện tượng để xem xét, đánh giá và xử lý công việc đúng đắn, chính xác, không thiên vị, không bị chi phối bởi "niềm tin nội tâm"... Để bảo đảm tính khách quan trong công việc, ngoài ý thức trách nhiệm cao đối với công việc, đòi hỏi cán bộ phải có năng lực, trình độ để nhận biết được sự thật khách quan của sự việc.
Trong quá trình thu thập chứng cứ, tài liệu để xử lý tội phạm, người tiến hành tố tụng nói chung, cán bộ Kiểm sát nói riêng đều phải bảo đảm tính khách quan. Đây là yêu cầu rất cao do đặc thù nghiệp vụ của ngành Kiểm sát, đòi hỏi cán bộ Kiểm sát trong mỗi hoạt động tố tụng phải thực hiện triệt để nguyên tắc này. Trước các quyết định tố tụng như khởi tố, bắt, tạm giữ, tạm giam, truy tố... trong các vụ án hình sự, Kiểm sát viên đều phải tôn trọng sự thật khách quan, tôn trọng những sự việc, hiện tượng tồn tại ở thực tế đã được thu thập thành chứng cứ, tài liệu hợp pháp có trong hồ sơ vụ án, để đánh giá, kết luận chính xác sự kiện phạm tội và người phạm tội, tránh cảm tính hoặc suy diễn chủ quan, dẫn đến làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm.
Để thực hiện tốt bài học này, cán bộ Kiểm sát phải không ngừng nghiên cứu lý luận, thường xuyên trau dồi kỹ năng, kinh nghiệm thực tế để có đủ năng lực, trình độ xem xét, đánh giá và giải quyết các vụ án bảo đảm tính khách quan.
- Bài học về sự thận trọng: Thận trọng là "có đắn đo, suy tính cẩn thận trong hành động, để tránh sai sót"(18). Bài học này yêu cầu cán bộ, Kiểm sát viên trước khi thực hiện, quyết định các vấn đề phải có sự suy, xét kỹ lưỡng. Tuy nhiên, trên thực tế có những trường hợp do quá thận trọng dẫn đến chậm trễ hoặc không quyết đoán. Do vậy, trước khi quyết định cần phải nắm chắc nội dung sự việc, xem xét cụ thể và đánh giá toàn diện các vấn đề liên quan. Đây cũng chính là phong cách làm việc luôn "đi sâu, xét kỹ" của Bác Hồ. Trước những lần đi xuống địa phương, Người thường sưu tầm, tổng hợp các tài liệu, báo chí phản ánh những vụ, việc về địa phương đó. Khi đến địa phương, Người gặp trực tiếp nhân dân và kiểm tra tận nơi để nắm bắt cụ thể tình hình.
Thấm nhuần tư tưởng, tác phong làm việc của Bác Hồ, cán bộ Kiểm sát phải thận trọng trong công việc, nhất là trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm, bởi lẽ công tác này liên quan trực tiếp đến sinh mệnh chính trị của mỗi con người, nếu để xảy ra sai sót rất khó khắc phục, có thể "sai một ly, đi một dặm". Trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự, cán bộ Kiểm sát phải luôn nắm chắc nội dung vụ án, trực tiếp nghiên cứu kỹ hồ sơ, thực hiện đầy đủ, chặt chẽ các trình tự tố tụng, nhất là các thủ tục pháp luật để bảo đảm sự thận trọng, tránh để xảy ra oan sai, như quy định tại Điều 81 Bộ luật Tố tụng Hình sự về bắt người trong trường hợp khẩn cấp là: Trong trường hợp cần thiết, Viện kiểm sát phải trực tiếp gặp, hỏi người bị bắt trước khi xem xét, quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn...
Do vậy, khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ, cán bộ Kiểm sát phải có phương pháp làm việc khoa học, hiệu quả để nắm chắc nội dung sự việc, xem xét, đánh giá toàn diện các chứng cứ, tài liệu buộc tội, gỡ tội, cân nhắc giữa yêu cầu của pháp luật với yêu cầu của nhiệm vụ chính trị... để tránh oan, sai, bỏ lọt tội phạm hoặc phát sinh những vụ việc phức tạp.
- Bài học về sự khiêm tốn: Khiêm tốn là "có ý thức và thái độ đúng mức trong việc đánh giá bản thân, không tự mãn, tự kiêu, không tự cho mình là hơn người" (19). Khiêm tốn cũng là một trong những đức tính quý của con người, là nét văn hoá đặc sắc của dân tộc ta mà Bác Hồ là biểu hiện cao nhất của sự khiêm tốn và giản dị. Chúng ta thấy, khiêm tốn thật sự cần được đặt trong các mối quan hệ: Khiêm tốn với chính mình và khiêm tốn với mọi người, càng khiêm tốn thì càng học hỏi được nhiều. Giữ gìn sự khiêm tốn trong khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ cũng là biểu hiện văn hoá trong quá trình tiến hành tố tụng. Đối với cán bộ Kiểm sát, ngoài việc đối mặt với tội phạm, còn phải kiểm sát các hoạt động tư pháp, nhằm phát hiện vi phạm, thiếu sót, để kiến nghị đối với các cơ quan này. Với đặc thù công việc như vậy, đòi hỏi mỗi cán bộ Kiểm sát phải tự mình không ngừng học hỏi, hoàn thiện mình và luôn có thái độ đúng mực trong công việc; đồng thời, phải luôn tôn trọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân, đồng nghiệp và của cơ quan hữu quan. Đặc biệt, để hoàn thành tốt nhiệm vụ cán bộ Kiểm sát phải trọng dân, học dân và tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của nhân dân.
Tóm lại, tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống lý luận sâu sắc, toàn diện, cơ bản, nhiệm vụ của chúng ta là vừa học tập và làm theo, vừa tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, vận dụng sáng tạo tư tưởng của Người nhằm đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Trong mỗi lĩnh vực công tác chúng ta đều thấy tư tưởng của Người luôn toả sáng và có sức sống trường tồn. Lời dạy của Bác Hồ đối với cán bộ Kiểm sát hơn 47 năm qua không những là bài học sâu sắc mà cần phải được tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và phát triển trở thành hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh đối với ngành Kiểm sát, để mỗi cán bộ Kiểm sát không ngừng học tập, phấn đấu và làm theo.
__________________
1 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia 2001, tr 20.
2 Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 6, tr 480.
3 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 3, tr 38.
4 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 9, tr 290 - 291.
5 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 5, tr 269.
6 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 4, tr 26.
7 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 3, tr 38.
8 Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tập 12, tr 221-222.
9 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 5, tr 277 -278.
10 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 5, tr 72.
11 Hồ Chí Minh, Sđd, tập 5, tr 319.
12 Hồ Chí Minh, Sđd, t5, tr 305.
13 Hồ Chí Minh, Sđd, t5, tr 38.
14 Hà Đăng, "Cuộc vận động lớn về đạo đức", Tạp chí Cộng sản, 4/2007.
15 Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, 2006, tr 208.
16, 17, 18, 19 Sđd, tr 164, tr 489, tr 926, tr 500.