Thực hiện Phiên họp thứ 51, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa thảo luận về dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi). Một trong những nội dung được nhiều thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất phải có trách nhiệm đảm bảo quyền lợi đối với người nghiện ma túy từ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi trong thời gian cai nghiện bắt buộc.

Theo dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi), có ý kiến đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định tiếp tục áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi đã cai nghiện ma túy bắt buộc nhưng vẫn nghiện ma túy. Thường trực Ủy ban thấy rằng, với quan điểm người nghiện ma túy từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi là đối tượng cần được ưu tiên bảo vệ và biện pháp phải khác so với đối tượng từ 18 tuổi trở lên, đó là quan điểm mang tính nhân văn của Nhà nước ta. Nếu quy định tiếp tục áp dụng biện pháp cai nghiện bắt buộc đối với người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi đã cai nghiện ma túy bắt buộc nhưng vẫn nghiện ma túy thì đã vô tình coi đối tượng này giống như trường hợp người từ đủ 18 tuổi trở lên bị đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc khi trong thời hạn quản lý sau cai nghiện ma túy mà tái nghiện. Như vậy, chưa thể hiện được tính nhân văn của pháp luật nước ta. Do vậy, Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội xin được giữ như dự thảo Chính phủ trình.

Có ý kiến đề nghị tại khoản 4 Điều 40 cần đánh giá tác động chính sách từ các điều kiện cần và đủ cho việc thực hiện chế độ học tập văn hóa, từ cơ sở vật chất, nguồn lực, đội ngũ nhân viên công tác xã hội cho đến chương trình giáo dục phổ thông dành cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt này để có quy định phù hợp nhằm bảo đảm tính khả thi. Thường trực Ủy ban thấy rằng, được học tập văn hóa là một trong các quyền trẻ em, tuy nhiên, còn nhiều quyền khác của trẻ em cũng cần được ưu tiên, như: Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng, để phát triển thể chất, trí tuệ, tinh thần; được tôn trọng, bảo vệ tính mạng, thân thể; quyền được chăm sóc, bảo vệ sức khoẻ. Để bảo đảm đầy đủ quyền được học văn hóa của người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi, với thời gian cai nghiện ma túy từ 06 tháng đến 12 tháng, trong điều kiện cơ sở vật chất, nhân lực của các cơ sở cai nghiện ma túy như hiện nay thì việc quy định cụ thể trong Luật sẽ khó bảo đảm tính khả thi. Vì vậy, Thường trực Ủy ban đề xuất tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội theo hướng quy định các cơ sở cai nghiện ma túy bảo đảm quyền lợi tốt nhất đối với người nghiện ma túy từ đủ 12 đến dưới 18 tuổi trong thời gian cai nghiện bắt buộc.

Có ý kiến đề nghị việc lập hồ sơ đưa người cai nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện ma túy bắt buộc cần được quy định ngay trong Luật. Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật dự kiến được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng bổ sung một điều về lập hồ sơ đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi, trong đó, quy định hồ sơ phải có ý kiến bằng văn bản của cơ quan bảo vệ quyền trẻ em với các thông tin về điều kiện, hoàn cảnh, nhân thân và đề xuất phương án quản lý tốt nhất cho từng trường hợp.

Cho ý kiến tại Phiên thảo luận, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương khẳng định: Việc thực hiện cai nghiện đối với người từ 18 tuổi trở lên thuận lợi hơn với người đủ 12 đến dưới 18 tuổi. Đây là đối tượng đang trong độ tuổi đi học, vui chơi nên việc đưa các cháu vào cai nghiện bắt buộc là phải tính toán hết sức kỹ, vì còn liên quan đến quyền trẻ em và các vấn đề nhân đạo...

Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương bày tỏ băn khoăn: Thực tế, lứa tuổi từ 15 đến 18 tuổi là độ tuổi ham chơi, hay học đòi nên dễ sa vào con đường nghiện ma túy nhất. Nếu như đưa các cháu vào cơ sở cai nghiện bắt buộc từ 6 tháng đến 1 năm thì việc đảm bảo học hành cho các cháu như thế nào khi các cháu vẫn đang trong đội tuổi đi học là vấn đề cần được lưu ý. Chính vì vậy, trong dự án Luật cần quy định rõ quyết định của Tòa án nhân dân khi đồng thuận cho người đủ 12 đến dưới 18 tuổi đi cai nghiện.

Để đảm bảo cai nghiện bắt buộc đối với trẻ từ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Ngô Thị Minh nêu quan điểm: Trong Điều 34 của dự án Luật đã đề cập về cơ sở cai nghiện ma túy công lập là phải bố trí khu riêng đối với các đối tượng, trong đó có đối tượng trẻ em từ 12 đến dưới 18 tuổi. Tuy nhiên, tại điểm c khoản 5 Điều 34 ghi là: "Cơ sở cai nghiện ma túy công lập, có trách nhiệm bảo đảm tốt nhất quyền lợi đối với người nghiện ma túy" thì đề nghị sửa lại là "Có trách nhiệm đảm bảo lợi ích tốt nhất cho trẻ em đối với người nghiện ma túy từ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi trong thời gian cai nghiện bắt buộc", bởi vì nguyên tắc bảo đảm lợi ích tốt nhất cho trẻ em theo Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em.

Đồng thuận với quan điểm trên, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình cơ bản đồng thuận với Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Về các vấn đề xã hội đối với dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi). Tuy nhiên, trong dự án Luật chưa đề cập đến người từ 12 đến 18 tuổi khi nghiện ma túy mà đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc thì cơ sở vật chất để cai nghiện cho đối tượng này phải đảm bảo để phân biệt với đối tượng nghiện ma túy từ 18 tuổi trở lên. Vì vậy, Ban soạn thảo nên xem xét bổ sung vấn đề trên vào trong dự án Luật.

Phát biểu kết luận Phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng cho biết: Trong Phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe đồng chí Nguyễn Thúy Anh, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội thay mặt cơ quan chủ trì thẩm tra, các cơ quan hữu quan báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi). Với không khí thảo luận rất sôi nổi, cơ bản các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều thống nhất việc sửa đổi Luật này với 8 chương 56 điều. Cơ bản các thành viên Ủy ban Thường vụ đều nhất trí cao với báo cáo tiếp thu, giải trình do đồng chí Thúy Anh trình bày. Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận, các thành viên có cân nhắc thêm và đề nghị chú ý thêm đối với các cơ quan, các đồng chí chủ trì thẩm tra và cơ quan soạn thảo.

Thứ nhất, đối với trẻ em từ 12 tuổi đến 18 tuổi đi cai nghiện tập trung thì cần có một điều riêng. Cần chỉnh lý thống nhất với các luật khác, bảo đảm quyền lợi tốt nhất, lợi ích tốt nhất cho các em, dù đi cai nghiện nhưng quyền con người, quyền trẻ em mà chúng ta đã cam kết trong Công ước quốc tế. Về thủ tục, có thể trong phần nghị định và hướng dẫn thi hành phải đề cập rõ thêm về thời gian, thời hiệu, đặc biệt, thủ tục cũng phải nhanh gọn trước khi đưa ra Tòa án quyết định. Tòa án quyết định cũng phải nhanh gọn, không để thủ tục tố tụng rườm rà quá mức, đúng luật pháp nhưng phải nhanh, đảm bảo tính kịp thời. Tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã góp ý kiến nên đề nghị có thể trong giải trình tới đây trước Quốc hội nói thêm vấn đề này để tăng sức thuyết phục.

Thứ hai, về trách nhiệm và thẩm quyền của các cơ quan liên quan đến việc chủ trì và phối hợp thì các thành viên đề cập trong Phiên họp là rõ. Cho nên, trong việc hướng dẫn thi hành luật này, đề nghị là văn bản dưới luật ghi rõ, các cơ quan thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn nhưng sau đó phải chuyển sang cơ quan điều tra phòng, chống ma túy của Bộ Công an hồ sơ để điều tra, truy tố, xét xử được. Đề nghị là làm đúng quy định, trách nghiệm và cơ quan phối hợp phải thông báo liên tục. Đây cũng là một trong những nội dung chúng ta cam kết trong Công ước quốc tế về phòng, chống ma túy nên đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm.

Thứ ba, về thời gian đưa người nghiện ma túy vào các cơ sở cai nghiện thì ghi rõ trong các quyết định của Tòa án nhưng trách nhiệm của gia đình, xã hội, cơ quan, tổ chức cai nghiện thì cần phải rõ hơn trong hướng dẫn thi hành.

Thứ tư, về hiệu lực thi hành, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều thống nhất là từ ngày 01/01/2022 có hiệu lực là phù hợp. Vì vậy, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm trong quá trình tổ chức thực hiện Luật này và để đảm bảo sự thống nhất giữa luật này với các luật khác thì cần tiếp tục rà soát.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng cũng đề nghị Ủy ban Pháp luật rà soát, thẩm tra lại dự án Luật Phòng, chống ma túy (sửa đổi) để có thể thông qua tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIV./.