Từ tháng 01/2018 đến tháng 3/2019, lực lượng chức năng trên địa bàn tỉnh Long An đã bắt giữ nhiều vụ vận chuyển hàng cấm là thuốc lá điếu nhập lậu với tổng số thuốc lá điếu bị bắt giữ là 1.173.342 bao, chủ yếu là nhãn hiệu Jet và Hero, nhiều vụ có số lượng trên 1.500 bao nhưng không bắt giữ được đối tượng vi phạm. Theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, thì các trường hợp này đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự. Tuy nhiên, do chưa xác định được bị can nên theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 229 Bộ luật tố tụng hình sự, thì Cơ quan điều tra phải ra quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án khi đã hết thời hạn điều tra vụ án.

Trên thực tế đã xảy ra một số vướng mắc trong quá trình xử lý vật chứng là thuốc lá điếu nhập lậu trong các vụ vận chuyển hàng cấm như sau:

Thứ nhất,theo quy định tại khoản 1 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự, việc xử lý vật chứng do Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra; do Viện kiểm sát quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố; do Chánh án Tòa án quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn chuẩn bị xét xử; do Hội đồng xét xử quyết định nếu vụ án đã đưa ra xét xử. Do đó, đối với các vụ án Cơ quan điều tra ra quyết định tạm đình chỉ do hết thời hạn điều tra nhưng không xác định được bị can thì không thể ra quyết định tịch thu đối với số vật chứng là thuốc lá điếu nhập lậu đã bị thu giữ, nên không thể áp dụng Quyết định số 20/2018/QĐ-TTg ngày 26/4/2018 của Thủ tướng Chính phủ quy định việc thực hiện tiêu hủy thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu là thuốc lá giả, thuốc lá không đảm bảo chất lượng và thí điểm bán đấu giá thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu còn chất lượng để xuất khẩu ra nước ngoài, để xử lý. Vì việc xác định thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu là thuốc lá giả, thuốc lá không đảm bảo chất lượng, thuốc lá đảm bảo chất lượng do cơ quan có thẩm quyền ra quyết định tịch thu phối hợp với cơ quan chuyên môn về đánh giá chất lượng thực hiện.

Thứ hai,theo quy định tại điểm c khoản 3 Điều 106 Bộ luật tố tụng hình sự thì "Vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định của pháp luật; trường hợp không bán được thì tiêu hủy". Tuy nhiên, hiện nay chưa có hướng dẫn cụ thể về trường hợp xác định như thế nào là vật mau hỏng hoặc khó bảo quản nên cũng không xử lý được vật chứng là thuốc lá điếu nhập lậu theo quy định trên.

Thứ ba,Quyết định số 20/2018/QĐ-TTg kể từ khi được ban hành đã thay thế Quyết định số 2371/QĐ-TTg ngày 26/4/2014 về việc tiêu hủy toàn bộ thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu dẫn tới việc hỗ trợ kinh phí tiêu hủy theo Thông tư 19/2015/TT-BTC ngày 03/02/2015 hướng dẫn về cơ chế huy động, quản lý, sử dụng nguồn kinh phí hỗ trợ công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá điếu và chống sản xuất, buôn bán thuốc lá giả (ban hành theo Quyết định 2371/QĐ-TTg) không còn được thực hiện. Do vậy, hiện nay nhiều kho vật chứng của các cơ quan, đơn vị chức năng trên địa bàn tỉnh quá tải về sức chứa đối với các vật chứng đã thu giữ, trong đó chủ yếu là thuốc lá điếu nhập lậu. Mặt khác, điều kiện bảo quản cũng không bảo đảm yêu cầu, thời gian kéo dài nên chất lượng thuốc lá ngày càng giảm.Chính điều này dẫn tới số lượng thuốc lá điếu nhập lậu bị bắt giữ còn tồn đọng với số lượng lớn mà không có phương án xử lý, gây lãng phí và thất thu cho ngân sách nhà nước.Từ ngày 15/6/2018,Quyết định số 20/2018/QĐ-TTg có hiệu lực thì trên địa bàn tỉnh cũng chưa thực hiện được trường hợp nào bán đấu giá để xuất khẩu ra nước ngoài.

Trong khi chờ hướng dẫn từ các ngành Trung ương, Viện kiểm sát nhân dân hai cấp vẫn phải phối hợp với lực lượng chức năng trên địa bàn tỉnh tiếp tục thực hiện một cách kiên quyết, có hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, vận chuyển hàng cấm trong đó có mặt hàng thuốc lá điếu nhập lậu. Trước mắt, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị chức năng cần chỉ đạo bố trí kho chứa vật chứng một cách hợp lý trong điều kiện bảo đảm yêu cầu cơ bản nhất. Thủ tục giải quyết, xử lý vật chứng là thuốc lá điếu nhập lậu bị thu giữ vẫn tiến hành theo các quy định hiện hành; đối với các trường hợp chưa được hướng dẫn thì tiếp tục lưu giữ, bảo quản theo quy định./.

                                                                             Tống Hương

(Theo Trang tin điện tử VKSND tỉnh Long An)