THẬN TRỌNG TRONG HOẠT ĐỘNG BÁO CHÍ LÀ VIỆC LÀM THIẾT THỰC CỦA CÁN BỘ TẠP CHÍ KIỂM SÁT ĐỂ HỌC TẬP VÀ LÀM THEO LỜI DẠY CỦA HỒ CHỦ TỊCH
Thạc sỹ NGUYỄN VĂN NÔNG - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Kiểm sát
Kể từ ngày thành lập ngành Kiểm sát nhân dân đến nay, 47 năm qua, lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ Kiểm sát “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn” đã ăn sâu vào tâm khảm của bao thế hệ cán bộ Kiểm sát, trong đó có những Biên tập viên, Phóng viên, Nhân viên của Tạp chí Kiểm sát.
Ra đời cách đây 46 năm với tiền thân là tờ Thông tin khoa học nghiệp vụ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, đến nay Tạp chí Kiểm sát đã trở thành một đơn vị cấp Vụ trực thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao có đội ngũ gần 20 người làm Biên tập viên, Phóng viên, các Nhân viên kỹ thuật nghiệp vụ. Hàng tháng Tạp chí Kiểm sát đã làm và phát hành hai số tạp chí phục vụ các đơn vị trong toàn Ngành và các cơ quan tư pháp trong toàn quốc. Kết quả ngày hôm nay có công sức của nhiều thế hệ cán bộ, công chức của Tạp chí Kiểm sát đã luôn nêu cao trách nhiệm đối với Ngành và tự mình luôn học tập và noi theo tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Ghi nhớ công ơn của Bác Hồ, mỗi Biên tập viên, Phóng viên, cán bộ, viên chức của Tạp chí Kiểm sát không chỉ tâm nguyện và rèn luyện theo 5 đức tính của người cán bộ Kiểm sát mà Bác Hồ đã dạy, mà còn luôn học tập và làm theo tấm gương đạo đức trong sáng của Người; bởi vì cả cuộc đời vì dân, vì nước của Bác Hồ chính là tấm gương sáng về đạo đức, biểu trưng cho rất nhiều phẩm chất cao quý của người Việt Nam chúng ta.
Trong cuộc đời của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng có nhiều thời gian làm báo. Người đã viết rất nhiều bài báo với các thể loại phong phú để phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Những bài viết, những bài báo của Người, khi thì là vũ khí chống lại quân thù, lúc lại là lời động viên, thúc đẩy mọi người vươn lên giành lấy thắng lợi. Người làm báo với một ý thức trách nhiệm cao vì nước, vì dân, với những phẩm chất thiên bẩm của người chiến sỹ cách mạng; tự mình Người đã làm tròn sứ mệnh của một Nhà báo cách mạng. Dù trong mọi hoàn cảnh khó khăn, dù bận trăm ngàn công việc khác, nhưng Bác Hồ vẫn là người sáng lập và trực tiếp tổ chức, vừa là phóng viên, nhiếp ảnh, vừa là biên tập, trình bày và có khi kiêm luôn cả việc phát hành báo chí. Chỉ tính từ năm 1922 đến năm 1941, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho ra đời 8 tờ báo: Le Paria (Người cùng khổ), Thanh Niên, Công Nông, Lính Cách mệnh (tiền thân của Báo Quân đội nhân dân ngày nay), Thân ái, Đỏ, Việt Nam độc lập và Cứu quốc. Chủ tịch Hồ Chí Minh còn là người chỉ đạo và là cộng tác viên mật thiết của nhiều tờ báo cách mạng như Búa Liềm, Tranh Đấu, Tiếng nói của chúng ta... Đặc biệt, Bác Hồ rất quan tâm đến tờ báo Nhân Dân (trước đây là báo Sự Thật). Chỉ riêng đối với báo Nhân Dân từ số ra đầu tiên (11/3/1951) đến số báo 5526 (ra ngày 01/6/1969), Bác Hồ đã viết và đăng tổng cộng 1.205 bài báo với nhiều bút danh khác nhau. Cuộc đời của Người đã ghi biết bao dấu ấn về những sự kiện mà mỗi sự kiện đó lại là một minh chứng cho những phẩm chất của người cán bộ cách mạng nói chung và nhà báo cách mạng nói riêng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm chỉ đạo hoạt động của báo chí cách mạng. Trong thư gửi lớp học viết báo Huỳnh Thúc Kháng mở vào năm 1948 tại chiến khu Việt Bắc, Người đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung. Mục đích chung là kháng chiến, kiến quốc”. Bác Hồ thường xuyên khuyên các nhà báo là cần phải quan tâm đến vấn đề “mình viết cho ai?”. Bác nói với học viên lớp báo chí: “Đối tượng của tờ báo là đại đa số dân chúng. Một tờ báo không được đại đa số dân chúng ham chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo”.
Nói chuyện tại Đại hội Hội nhà báo Việt Nam năm 1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh lại nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng... Đó là nhiệm vụ chung của toàn Đảng, toàn dân, cũng là nhiệm vụ chính của báo chí ta”. Bác Hồ rất quan tâm đến việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ báo chí cách mạng. Người dạy: “Nhà báo phải là người có lập trường quan điểm đúng đắn”; “tất cả những người làm báo, người viết báo, người in, người sửa bài, người phát hành... phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới làm đúng được”. Bác Hồ dặn người làm báo “không biết thì phải cố gắng học, mà cố gắng học thì nhất định học được”.
Học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ Kiểm sát “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”, từ lâu đã trở thành mục tiêu, là quyết tâm và hành động của cán bộ Tạp chí Kiểm sát, nhất là đối với các Biên tập viên, Phóng viên, những người trực tiếp làm nên nội dung các số của một tờ tạp chí chuyên ngành. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy cán bộ Kiểm sát phải "Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn", những phẩm chất này đều cần thiết đối với người làm báo trong ngành Kiểm sát nói chung và đối với những người làm tạp chí Kiểm sát nói riêng. Tất nhiên, do đặc trưng của công việc, của nghề báo nên tầm quan trọng và biểu hiện cụ thể của từng đức tính đối với người cán bộ làm tạp chí Kiểm sát có sự khác so với những người trực tiếp làm nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp.
Tạp chí Kiểm sát là cơ quan thông tin khoa học nghiệp vụ về thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp; là diễn đàn truyền tải những chỉ thị, chủ trương, quan điểm của Lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân tối cao tới toàn thể cán bộ trong Ngành; là cơ quan ngôn luận của ngành Kiểm sát nhân dân; là nơi thông tin, trao đổi những quan điểm và kết quả nghiên cứu khoa học pháp lý nói chung cũng như khoa học nghiệp vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp nói riêng của các Cộng tác viên, các nhà khoa học pháp lý, các chuyên gia thực tiễn trong và ngoài ngành Kiểm sát nhân dân. Xuất phát từ những đặc điểm riêng đó, Biên tập viên, Phóng viên, các Nhân viên kỹ thuật nghiệp vụ của Tạp chí Kiểm sát nhận thức rằng nội dung của một số tạp chí Kiểm sát phải đảm bảo các yêu cầu về chính trị, mang tính khoa học, tính thực tiễn, tính nghiệp vụ chuyên ngành. Do vậy, phẩm chất quan trọng trước hết mà người cán bộ tạp chí Kiểm sát nói chung, các Biên tập viên và Phóng viên nói riêng phải học tập, rèn luyện đó là tính thận trọng. Khoa học pháp lý là một lĩnh vực khoa học xã hội rất phức tạp, hệ thống văn bản qui phạm pháp luật luôn đổi mới, được ban hành hoặc được sửa đổi, bổ sung hàng ngày. Mỗi lĩnh vực cụ thể của khoa học pháp lý mang những đặc trưng riêng; khoa học nghiệp vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp cũng có những đặc thù nhất định; đòi hỏi người cán bộ Tạp chí Kiểm sát xác định phải luôn luôn nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ để theo kịp được với đời sống khoa học pháp lý sôi động hàng ngày. Đội ngũ Cộng tác viên viết bài của Tạp chí Kiểm sát là những người có chức danh khoa học, người có danh tiếng trong giới Luật học, là các chuyên gia thực tiễn có nhiều kinh nghiệm… Trước những vấn đề nêu trên, thận trọng là chìa khoá đầu tiên để giúp Biên tập viên, Phóng viên của Tạp chí Kiểm sát tiếp cận được vấn đề mà Cộng tác viên nêu ra, để hiểu ý định của người viết nêu ra trong bài, để giúp Biên tập viên đánh giá được mức độ hợp pháp, hợp lý, khoa học hay tính thực tiễn của vấn đề được nêu ra trong bài viết của Cộng tác viên. Có thể nói, nếu không có hoặc không rèn luyện mình để có tính thận trọng thì không thể làm công tác biên tập tốt được. Thận trọng nghĩa là phải tỷ mỷ, không vội vàng; thận trọng nghĩa là không chủ quan, phiến diện, sơ sài, cẩu thả. Cầm một bài viết được giao biên tập, Biên tập viên phải đọc kỹ một lượt toàn bộ bài viết; phải đọc bài viết trong môi trường làm việc nghiêm túc, không ồn ào để không bị phân tán tư duy bởi những vấn đề xung quanh. Kinh nghiệm thực tế đã cho thấy, có những bài viết phải đọc kỹ tới lần thứ hai, thậm chí là lần thứ ba mới hiểu kỹ được. Thận trọng sẽ giúp Biên tập viên rút ra những nhận xét về nội dung bài viết; nêu ra được các câu hỏi để tìm bằng được câu trả lời đầy đủ như: Nội dung bài viết về vấn đề gì, thuộc lĩnh vực khoa học pháp lý nào? có phù hợp với tôn chỉ mục đích của tạp chí Kiểm sát hay không? có bảo đảm các yêu cầu về tính chính trị, tính khoa học, tính thực tiễn, tính nghiệp vụ không? kết cấu bài viết có hợp lý không? giữa tên bài với nội dung có phù hợp? có lỗi chính tả hay không và sửa chữa như thế nào? có cần sắp xếp lại cơ cấu của bài? có đoạn nào trong nội dung bài cần phải “cắt” bỏ? có cần thêm ý nào hay diễn tả thêm ý cho rõ hay không?.v.v.
Chúng tôi nhận thức được rằng: Thận trọng trong công tác biên tập, làm tin, chọn ảnh là tôn trọng người viết và người đọc. Cộng tác viên của Tạp chí Kiểm sát có nhiều người là Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sỹ khoa học, Tiến sỹ, Thạc sỹ Luật học; có nhiều người là Điều tra viên, Kiểm sát viên và Thẩm phán có nhiều kinh nghiệm trong thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm; song cũng có cả những người là cán bộ mới vào Ngành, lần đầu tiên cầm bút viết bài gửi đăng tạp chí; có Cộng tác viên là các bác cán bộ của Ngành đã nghỉ hưu nhưng vẫn tâm huyết với Ngành, với Tạp chí Kiểm sát. Chúng tôi trân trọng những bài viết do Cộng tác viên gửi đến bởi đó là điều tâm huyết về nghề nghiệp, là những dòng chữ được chắt chiu từ tâm tư, tình cảm của người viết; đó là những điều, những vấn đề mà người viết say mê nghiên cứu hoặc đó là những khó khăn, vướng mắc trong công tác đang rất cần có sự trao đổi, bàn luận; là những vấn đề của đời sống pháp luật hôm nay và có thể là những vấn đề của ngày mai, của tương lai trong những năm tới. Thấm nhuần lời dạy của Bác, các Biên tập viên rất thận trọng khi biên tập, khi muốn lược bớt đi từ này, muốn thêm từ khác, khi thêm vào dấu phảy, dấu chấm hay đôi khi viết lại một đoạn văn để bài viết hay hơn, rõ ràng hơn, dễ hiểu hơn, sát với tôn chỉ mục đích của tạp chí Kiểm sát… đều có sự suy ngẫm kỹ càng. Nhiều Biên tập viên đã gọi điện thoại hoặc trực tiếp gặp trao đổi với người viết về những dự định khi có sự thay đổi trong bài viết. Từ Tổng Biên tập đến các Biên tập viên đã không ít lần trăn trở, day dứt trong nhiều ngày vì những lỗi nhỏ không đáng có trong công tác biên tập, làm ảnh hưởng đến nội dung và chất lượng bài viết của tác giả.
Tạp chí Kiểm sát hiện nay có số lượng bạn đọc lớn, do được phát hành trong toàn ngành Kiểm sát và đồng thời phát hành tới các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các Đại biểu Quốc hội, những đồng chí cán bộ lão thành của Ngành và phát hành tới nhiều bạn đọc trong các cơ quan tư pháp. Trân trọng người đọc vừa là chủ trương của Toà soạn, vừa là nghĩa vụ và trách nhiệm của Biên tập viên, Phóng viên và Nhân viên Tạp chí Kiểm sát. Trong 7 năm gần đây, Tạp chí Kiểm sát có chủ trương đưa đến người đọc những gì mà họ đang cần chứ không thể đưa đến người đọc những gì mà Toà soạn đang có. Vì vậy, chúng tôi xác định thận trọng khi làm công tác biên tập là để đem đến cho người đọc một tờ tạp chí có nội dung gồm những vấn đề đang được nhiều bạn đọc quan tâm; đem đến cho người đọc những vấn đề thời sự của đời sống pháp luật, đưa lên trang báo tiếng nói của những người làm thực tiễn, trong đó có cả tiếng nói của những người cán bộ đang công tác ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Thận trọng khi tác nghiệp là để đem đến cho bạn đọc số tạp chí Kiểm sát với văn phong trong sáng, rõ ràng, dễ hiểu. Chúng tôi vui khi được bạn đọc đánh giá đúng mức về chất lượng của từng số tạp chí Kiểm sát được nâng lên và cũng băn khoăn, trăn trở khi bạn đọc chỉ ra một lỗi, dù là lỗi nhỏ trong nội dung hay hình thức của một số tạp chí.
Lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ Kiểm sát “Công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn” có ý nghĩa sâu sắc đối với những cán bộ làm công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp; càng có ý nghĩa quan trọng với những người làm công tác báo chí trong ngành Kiểm sát nhân dân, trong đó có các Phóng viên, Biên tập viên, Nhân viên kỹ thuật, nghiệp vụ của Tạp chí Kiểm sát chúng tôi.