Một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự

Để Viện kiểm sát làm tốt vai trò chủ đạo, quyết định của mình trong hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả của công tác này thì cần thực hiện một số giải pháp sau đây:..

Một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng thực hành

quyền công tố trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự

Tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa việc đổi mới công tác tổ chức và cán bộ, đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách tư pháp, tăng cường cán bộ có năng lực cho các đơn vị làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. Chú trọng đề bạt số cán bộ có quan điểm chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, đã được đào tạo cơ bản và có kinh nghiệm trong thực tiễn công tác đảm nhiệm các chức vụ lãnh đạo. Thực hiện luân chuyển cán bộ giữa các cấp và các địa phương, đồng thời xây dựng chế độ, chính sách phù hợp để thực hiện việc luân chuyển đó. Nghiên cứu tiến tới thực hiện việc thi tuyển Kiểm sát viên thay cho xét tuyển như hiện nay, kéo dài thời hạn bổ nhiệm hoặc bổ nhiệm không thời hạn đối với Kiểm sát viên. Rà soát lại đội ngũ cán bộ để xây dựng đội ngũ Kiểm sát viên trong sạch, vững mạnh. Xác định lại biên chế cho phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ đáp ứng với tình hình thực tế của đơn vị để đủ sức hoàn thành nhiệm vụ được giao.Thường xuyên chú trọng việc nâng cao nhận thức về chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp. Cần xây dựng và thay đổi qui trình bổ nhiệm Kiểm sát viên cho phù hợp với điều kiện hiện nay, trong đó chú ý bổ nhiệm những Kiểm sát viên có đầy đủ năng lực vào chức vụ quản lý. Trong trường hợp cần thiết cần áp dụng mô hình thi tuyển chức danh quản lý. Cần rà soát đánh giá cán bộ một cách đúng mức. Vì trên thực tế, có nhiều Kiểm sát viên chỉ chú trọng tới việc học tập chuyên môn và lý luận chính trị với mong muốn có đủ các tiêu chuẩn theo qui định của pháp luật để được bổ nhiệm Kiểm sát viên nhưng không chú ý tới việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và thực tế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự.

Nắm vững và thực hiện đúng, đầy đủ vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngành. Có thể nói việc nắm vững và thực hiện đúng, đầy đủ vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát là bài học được rút ra từ quá trình hoạt động và phát triển của ngành Kiểm sát nhân dân. Trong giai đoạn hiện nay, việc nắm vững vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngành càng trở thành một vấn đề quan trọng và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, không chỉ vì có sự thay đổi rất quan trọng về chức năng của Viện kiểm sát theo hướng Viện kiểm sát có chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động tư pháp, mà còn bởi vì đây là thời kỳ đã và đang tiếp tục đặt ra những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến việc thực hiện chức năng của ngành đáp ứng theo tinh thần của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị đó là: “Trước mắt, Viện kiểm sát nhân dân giữ nguyên chức năng như hiện nay là thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Viện kiểm sát nhân dân được tổ chức phù hợp với hệ thống Toà án. Các vấn đề cơ bản như bản chất của các hoạt động tư pháp là đối tượng kiểm sát của Viện kiểm sát; phạm vi kiểm sát các hoạt động tư pháp; mối quan hệ giữa chức năng thực hành quyền công tố với chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp v.v... Đã xuất hiện những nhận thức không đúng về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát theo tinh thần, nội dung được quy định tại Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi) và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002.

Xây dựng mối quan hệ phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong mỗi cấp kiểm sát, giữa các cấp kiểm sát và giữa Viện kiểm sát với các cơ quan, tổ chức, đơn vị và công dân.

Thực tiễn hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra cho thấy, nơi nào xây dựng được mối quan hệ phối hợp tốt giữa các bộ phận, đơn vị nghiệp vụ trong ngành với nhau và giữa Viện kiểm sát với các cơ quan hữu quan khác thì nơi đó có điều kiện để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình. Mối quan hệ phối hợp ở đây phải được xác định bao gồm quan hệ phối hợp trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành và mối quan hệ phối hợp trong hoạt động tác nghiệp để thực hành nhiệm vụ chuyên môn. Quan hệ phối hợp tốt có tác dụng hỗ trợ tích cực, giúp cho việc thống nhất quan điểm trong quá trình giải quyết những vụ án cụ thể, giúp cho hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra được tiến hành kịp thời, đồng bộ, nhịp nhàng, phát huy trách nhiệm và sức mạnh của từng bộ phận, từng đơn vị, tạo ra sức mạnh tổng hợp của cả một hệ thống cơ quan. Hiện nay, đã có nhiều Viện kiểm sát địa phương đã ban hành Quy chế phối hợp hoạt động giữa các đơn vị làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, trong đó quy định cụ thể, rõ ràng quyền hạn, trách nhiệm của từng đơn vị trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ chung.

Tuy nhiên, để làm tốt công tác này thì Viện kiểm sát nhân dân tối cao cần phối hợp với các ngành Công an, Toà án để ban hành quy chế phối hợp nhằm thực hiện thống nhất giữa các ngành, các cấp.

Tăng cường đầu tư cơ sở, vật chất, kinh phí, phương tiện làm việc, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, từng bước hiện đại hoá cho ngành Kiểm sát, bảo đảm cho các Viện kiểm sát nhân dân có đủ điều kiện để hoàn thành nhiệm vụ và có chế độ, chính sách hợp lý đối với cán bộ trực tiếp làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự. Có chính sách tiền lương, phụ cấp và chính sách đãi ngộ phù hợp cho cán bộ ngành Kiểm sát, trong đó đặc biệt quan tâm tới các Kiểm sát viên trực tiếp làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giai đoạn điều tra. Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Viện kiểm sát giữ vai trò rất lớn, quyết định trong hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra. Trước các yêu cầu của cải cách tư pháp, vai trò và trách nhiệm của Viện kiểm sát tăng lên rất nhiều. Đơn cử, theo yêu cầu của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, để bảo đảm thi hành tốt các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Viện kiểm sát phải tham gia kiểm sát việc khám nghiệm hiện trường, tăng cường phối hợp với Toà án tổ chức các phiên toà xét xử lưu động, tăng cường kiểm sát trực tiếp tại các nơi tạm giữ, tạm giam, trại tạm giam, trại giam. Để thực hiện tốt các hoạt động này, việc tăng cường trang bị phương tiện giao thông, liên lạc cho Viện kiểm sát các cấp ở địa phương là cần thiết. Trước tình hình như vậy, việc tăng cường đầu tư các phương tiện đi lại, trang thiết bị khoa học, công nghệ cao là hết sức cần thiết, bảo đảm cho hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra đạt chất lượng hiệu quả cao hơn.

Để công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự trong giai đoạn điều tra đạt chất lượng và hiệu quả cao cần có một số kiến nghị sau:

Hệ thống pháp luật hình sự, tố tụng hình sự cần được hoàn thiện hơn và đẩy mạnh hơn nữa hoạt động hướng dẫn thi hành pháp luật.

Trong hoạt động thực tiễn, nếu có được một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đầy đủ, cụ thể để áp dụng thì thực sự lý tưởng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hệ thống pháp luật nước ta đang có những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chung chung, thiếu rõ ràng, cụ thể. Do vậy Quốc hội đã yêu cầu các cơ quan khi trình dự án Luật, Pháp lệnh thì phải trình luôn cả các văn bản hướng dẫn thi hành. Vì có nhiều văn bản luật, pháp luật được ban hành từ lâu nhưng vẫn chưa có văn bản hướng dẫn thi hành dẫn đến mỗi địa phương mỗi cơ quan nhận thức và thực hiện khác nhau dẫn đến khó khăn trong việc giải quyết vụ án hình sự.

Nhanh chóng kiện toàn tổ chức, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng với yêu cầu thực tế cho bộ phận thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự.

Theo Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp giai đoạn 2006 - 2020 của Ban chỉ đạo cải cách tư pháp, trong thời gian tới, Viện kiểm sát chủ yếu tập trung vào việc thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. Nói như vậy không có nghĩa là chúng ta coi nhẹ các khâu công tác kiểm sát khác, mà là để nhấn mạnh một vấn đề rất cơ bản: Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra là hoạt động cực kỳ quan trọng, là khâu trọng yếu, có ý nghĩa quyết định nhất trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát. Phải nhận thức một cách đầy đủ và đúng đắn về vấn đề này mới có thể có những quyết sách đúng đắn nhất, kịp thời nhất trong công tác tổ chức và cán bộ, đáp ứng được các yêu cầu cải cách tư pháp. Trong thời gian tới, việc điều chuyển, bố trí, sắp xếp cán bộ phải được thực hiện theo một trình tự mang tính ưu tiên, trong đó lĩnh vực hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra phải được ưu tiên đầu tiên.

Đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành trong hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra. Ban hành Quy chế phối hợp giữa các ngành tư pháp và quy chế về việc thỉnh thị và trả lời thỉnh thị giải quyết án hình sự.

Trước hết, phải bảo đảm và thực hiện tốt nguyên tắc tập trung, lãnh đạo thống nhất trong ngành Kiểm sát nhân dân. Quá trình quản lý, chỉ đạo điều hành trong hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp ở giai đoạn điều tra có một vấn đề cần phải sớm được chấn chỉnh, đó là việc thỉnh thị và trả lời thỉnh thị vụ án hình sự tuy đã được qui định tại Điều 11 của Quy chế về thông tin, báo cáo và quản lý công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân ban hành kèm theo Quyết định số 198/QĐ-VKSTC ngày 29/4/2008 của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhưng mới chỉ qui định chung chung, chưa qui định đầy đủ và cụ thể về cơ chế thực hiện, trong khi thực tế đòi hỏi việc thỉnh thị và trả lời thỉnh thị giữa Viện kiểm sát các cấp phải đầy đủ, kịp thời nhằm giải quyết vụ án đúng thời gian luật định.

Phải tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các bộ phận, đơn vị nghiệp vụ trong nội bộ Viện kiểm sát, giữa Viện kiểm sát cấp dưới và Viện kiểm sát cấp trên, giữa Viện kiểm sát với các cơ quan, ban ngành khác. Vì vậy, cần sớm ban hành Quy chế phối hợp giữa các chủ thể trên khi giải quyết các vụ án hình sự.

Chú trọng công tác tổng kết chuyên đề, tăng cường và đổi mới công tác quán triệt, tập huấn các văn bản quy phạm pháp luật.

Công tác tập huấn nghiệp vụ và tập huấn Bộ luật, luật và các pháp lệnh trong thời gian qua đã được chú trọng rất nhiều, có ý nghĩa thiết thực đối với hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan tư pháp nói chung. Tuy nhiên, các cuộc tập huấn lớn mới chỉ truyền đạt được những nội dung cơ bản nhất, chung nhất của luật hoặc pháp lệnh. Phạm vi đối tượng được truyền đạt cũng còn rất hạn chế, mới tập trung vào cán bộ lãnh đạo. Vì vậy, cần tăng cường hơn nữa công tác tập huấn nghiệp vụ và mang tính phổ biến nhân rộng tới từng cán bộ, Kiểm sát viên làm công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự.

Tăng cường hơn nữa việc đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và phương tiện làm việc cho các Viện kiểm sát địa phương.

Đề nghị Nhà nước phân bổ kinh phí cho ngành Kiểm sát theo định mức riêng đối với đơn vị ngành dọc. Lý do vì ngành Kiểm sát có nhiều hoạt động đặc thù so với cơ quan hành chính sự nghiệp nói chung và các cơ quan tư pháp nói riêng, nhưng chưa cụ thể hoá được thành chế độ chi. Do tiền lương, phụ cấp cho các KSV chiếm tỷ lệ lớn trong định mức phân bổ cho ngành Kiểm sát, nên đề nghị Nhà nước phân bổ cho ngành Kiểm sát theo định mức riêng. Đề nghị Nhà nước phân bổ đủ kinh phí cho các hoạt động phục vụ công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra trong việc phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan có liên quan để xây dựng các thông tư liên tịch, về chế độ chi cho công tác điều tra một số tội xâm phạm hoạt động tư pháp thuộc chức năng của Viện kiểm sát nhân dân, cho công tác kiểm sát khám nghiệm hiện trường, cho nhân chứng và chi cho việc mời luật sư tham gia bào chữa đối với các bị can có mức án tử hình. Một số hoạt động đặc thù khác đã có chế độ chi, ngành Kiểm sát cần nghiên cứu để đề xuất với các cơ quan và cấp có thẩm quyền để thay đổi mức chi theo hướng tăng cho phù hợp với tình hình thực tế hiện nay (khối lượng, chất lượng công việc, biến động của giá cả thị trường v.v...).

Đề nghị xây dựng thiết kế điển hình đối với việc xây dựng trụ sở làm việc của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện. Đây là dự án có số lượng lớn, thời gian thực hiện dự án rất ngắn, trải rộng trên toàn quốc nhằm thống nhất trong thực hiện và xét duyệt trụ sở có quy mô thống nhất, có kiểu dáng kiến trúc đặc trưng của ngành, nhằm giảm thời gian lập thủ tục cho chủ đầu tư. Để đáp ứng việc thực hiện tăng thẩm quyền đối với Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện theo Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Đối với trụ sở làm việc, trên cơ sở định mức quy định sử dụng trụ sở làm việc và đặc thù của ngành Kiểm sát. Do đó, cần có kinh phí và kế hoạch xây dựng lại trụ sở Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện để đủ diện tích làm việc và tính chất đặc thù của ngành, trong đó cần trang bị các trang thiết bị đáp ứng yêu cầu phát triển về khoa học kỹ thuật và yêu cầu hiện đại hoá công sở theo hướng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh có phòng chờ và tiếp dân, phòng hỏi cung, phòng cho Luật sư đọc hồ sơ, kho vật chứng, phòng trực nghiệp vụ, phòng họp giải quyết án, phòng tiếp và làm việc với khách, phòng cơ yếu, phòng kĩ thuật nghiệp vụ, kho lưu trữ. Đối với Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện có phòng chờ và tiếp dân, phòng hỏi cung, phòng cho Luật sư đọc hồ sơ, kho vật chứng, phòng trực nghiệp vụ, phòng họp giải quyết án, phòng kĩ thuật nghiệp vụ, kho lưu trữ hồ sơ vụ án,…/.

Anh Phương