Ngày 25/3/2013, Viện kiểm sát nhân dân tối cao tổ chức buổi Tọa đàm về nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống ma túy; Trang thông tin điện tử Viện kiểm sát nhân dân tối cao trích đăng một số tham luận tại buổi tọa đàm để bạn đọc tham khảo...
Một số tham luận của các đơn vị tại buổi Tọa đàm
về nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống ma túy
Ngày 25/3/2013, Viện kiểm sát nhân dân tối cao tổ chức buổi Tọa đàm về nâng cao hiệu quả tuyên truyền phòng, chống ma túy; Trang thông tin điện tử Viện kiểm sát nhân dân tối cao trích đăng một số tham luận tại buổi tọa đàm để bạn đọc tham khảo:
1. Tham luận của đồng chí Bùi Sơn Cường, Phó Vụ trưởng Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án ma túy:
Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp. Nguồn ma túy chủ yếu được thẩm lậu từ nước ngoài, nhiều nhất từ khu vực “Tam giác vàng” vào Việt Nam hoặc chuyển đi nước thứ ba tiêu thụ, tập trung qua các tuyến biên giới Việt Nam - Lào; Việt Nam - Trung Quốc; Việt Nam - Campuchia. Các cửa khẩu đường bộ, sân bay quốc tế đều đã phát hiện tội phạm hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép ma túy qua biên giới. Từ các tụ điểm này hình thành nhiều tuyến, đường dây vận chuyển ma túy vào Việt Nam phạm tội đặc biệt nghiêm trọng thuộc địa bàn các tỉnh Sơn La, Điện Biên, Hà Tĩnh, Quảng Trị. Tình trạng mua bán, sử dụng ma túy tổng hợp dạng “đá” có biểu hiện gia tăng nhanh chóng và xuất hiện ở hầu khắp các địa bàn.
Đặc điểm của tội phạm ma túy là hình thành và tổ chức hoạt động theo đường dây, tụ điểm, do vậy các đối tượng phạm tội có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Các đối tượng phạm tội là người cùng huyết thống, anh em ruột, họ hàng cấu kết chặt chẽ với nhau phạm tội tạo thành đường dây lớn. Các đối tượng có nguồn ma túy lợi dụng hoạt động xuất, nhập cảnh, du lịch và thương mại để vận chuyển ma túy với số lượng lớn vào Việt Nam qua các cửa khẩu. Phương thức, thủ đoạn phạm tội hết sức táo bạo, tinh vi, hình thành nhiều đường dây phạm tội xuyên quốc gia, đông người tham gia có tính chất chuyên nghiệp cao. Loại ma túy chủ yếu vẫn là hêrôin, ma túy tổng hợp có xu hướng tăng nhanh và xuất hiện nhiều chủng loại mới đặc biệt là ma túy tổng hợp dạng đá. Hầu hết các đường dây vận chuyển ma túy vào Việt Nam đều có vũ trang và phương tiện thông tin, liên lạc hiện đại; sẵn sàng chống trả quyết liệt lực lượng chức năng khi bị phát hiện, bắt giữ gây khó khăn cho việc điều tra, thu thập chứng cứ.
Cùng với sự gia tăng của tội phạm về ma túy là các tệ nạn về ma túy cũng không ngừng gia tăng và diễn biến hết sức phức tạp. Người nghiện ma túy ngày càng nhiều, nghiêm trọng hơn là các đối tượng phạm tội thường tấn công vào các thành phần học sinh, sinh viên, số người nghiện ngày càng trẻ hóa và đang có xu hướng lan rộng đến tận vùng sâu, vùng xa...
Việc trồng, tái trồng cây có chứa chất ma túy cũng có những diễn biến phức tạp, chủ yếu đều do đồng bào dân tộc ít người ở vùng hẻo lánh, có địa hình hiểm trở nên việc phát hiện, phá nhổ gặp nhiều khó khăn. Địa bàn tái trồng cây thuốc phiện chủ yếu tập trung ở một số tỉnh vùng núi phía Bắc và Nghệ An. Tình trạng trồng cây cần sa đang có xu hướng phát triển ở nhiều địa phương.
Tóm lại, trong những năm qua tình hình vi phạm, tội phạm về ma túy vẫn diễn biến phức tạp trên hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước, từ thành thị cho đến nông thôn, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi phía Bắc, phương thức hoạt động ngày càng tinh vi, số lượng ma túy lớn, đối tượng tham gia phạm tội đông và chúng sẵn sàng chống trả lực lượng chức năng khi bị phát hiện, trong đó nổi lên là tội phạm vận chuyển và mua bán trái phép chất ma túy với số lượng lớn hàng trăm bánh hêroin với số lượng đông bị can, loại ma túy phổ biến là hêroin, ma túy tổng hợp...
Thực hiện Chỉ thị 21-CT/TW ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị “Về tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma tuý trong tình hình mới”, Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án ma tuý, là đơn vị chuyên trách thực hiện nhiệm vụ kiểm sát đấu tranh phòng, chống ma tuý trong ngành Kiểm sát nhân dân, hàng năm đều có Hướng dẫn công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và kiểm sát xét xử sơ thẩm án ma tuý gửi Viện kiểm sát địa phương triển khai thực hiện.
Qua công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án ma tuý của ngành Kiểm sát nhân dân trong thời gian qua cho thấy các Viện kiểm sát địa phương, các đơn vị nghiệp vụ đã cơ bản hoàn thành tốt các công việc theo Kế hoạch số 20/KH-VKSTC-V1C ngày 09/4/2012 về Thực hiện chương trình phòng, chống ma tuý, trong đó tập trung vào công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát giải quyết án ma túy đã nâng cao hiệu quả hoạt động tuyên truyền phòng, chống ma túy. Lãnh đạo Viện KSND tối cao đã quán triệt và chỉ đạo toàn ngành thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các hoạt động kiểm sát liên quan đến công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý. Do đó, các hoạt động kiểm sát phòng, chống ma tuý của ngành Kiểm sát đã được tiến hành đồng bộ, thống nhất từ Trung ương tới địa phương, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh phòng, chống ma tuý tại Việt Nam hiện nay.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác thông tin tuyên truyền, đơn vị đã phát động cán bộ, Kiểm sát viên nâng cao vai trò, trách nhiệm đối với gia đình và cộng đồng xã hội để tuyên truyền, giáo dục ý thức về phòng, chống ma túy. Một số cán bộ, Kiểm sát viên tham gia viết bài tuyên truyền về công tác phòng, chống ma túy trên các phương tiện thông tin đại chúng. Thông qua hoạt động nghiệp vụ, các Kiểm sát viên đã tuyên truyền về chính sách pháp luật, những tác hại của ma túy thông qua bản luận tội; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến qui định của pháp luật về xử phạt vi phạm, tội phạm về ma túy; động viên phát động phong trào nhân dân tố giác, đấu tranh chống hành vi vi phạm, tội phạm về ma túy.
Một số VKS địa phương đã phối hợp với các cơ quan chức năng, đoàn thể ở địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, động viên phong trào phòng, chống ma tuý trong nhân dân. Kiểm sát viên đã chủ động thông qua công tác kiểm sát xét xử tại phiên toà để tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành pháp luật cho người dân. Viện kiểm sát đã chủ động họp bàn với Toà án tổ chức nhiều phiên toà xét xử lưu động tại địa bàn trọng điểm có nhiều điểm nóng về hành vi mua bán, sử dụng trái phép chất ma tuýnhằm phục vụ nhiệm vụ chính trị địa phương và tuyên truyền ý thức phòng ngừa ma tuý cho người dân. Tại phiên toà Kiểm sát viên đã phân tích rõ tính chất, tác hại, hậu quả của ma tuý, âm mưu, thủ đoạn của đối tượng có hành vi mua bán, tổ chức sử dụng các chất ma tuý để người dân hiểu và đề cao cảnh giác. Đồng thời, có ý thức phát hiện, tố giác tội phạm với cơ quan chức năng.
Nhiều Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện đã phối hợp với các cơ quan hữu quan, tổ chức xã hội làm tốt công tác vận động nhân dân thực hiện Chỉ thị, Nghị quyết, Quyết định của cấp Uỷ đảng, chính quyền về phòng, chống ma túy; tích cực tham gia công tác tuyên truyền thông qua các hoạt động cụ thể như: tham gia các buổi mít tinh, diễu hành, phát tờ rơi, vận động nhân dân đoàn kết, xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư không có ma túy, cùng các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội ở địa phương đi vận động bà con không tái trồng cây thuốc phiện... Viện kiểm sát các cấp đã tham mưu cho cấp ủy địa phương, đồng thời kết hợp với cơ quan chức năng cùng thực hiện vì mục đích làm giảm vi phạm và tội phạm ma túy ở địa phương.
Một số khó khăn vướng mắc:
- Các hoạt động phòng, chống ma tuý chưa được tổ chức đồng bộ ở một số địa phương, chủ yếu các đơn vị chỉ quan tâm đến nghiệp vụ giải quyết án, chưa kết hợp với tổ chức tuyên truyền. Một số Viện kiểm sát nhân dân địa phương chưa phát huy được vai trò tham mưu tích cực với cấp uỷ và chính quyền địa phương đối với công tác tuyên truyền phòng, chống ma tuý.
- Công tác phối hợp tuyên truyền, vận động quần chúng tham gia phòng, chống ma tuý chưa thường xuyên, sâu sát, chưa phù hợp với nhận thức ở một số vùng đồng bào dân tộc dẫn đến kết quả chưa cao. Công tác vận động và thực hiện chương trình cai nghiện chưa được các cấp, các ngành quan tâm đúng mức, việc quản lý người cai nghiện và sau khi cai nghiện còn nhiều bất cập, chưa tạo được việc làm cho họ sau cai nghiện. Do đó, số người tái nghiện chiếm tỷ lệ cao.
- Các lực lượng chuyên trách đấu tranh phòng, chống tội phạm ma tuý tuy đã được tăng cường nhưng nhìn chung còn rất mỏng, chưa đáp ứng yêu cầu đấu tranh với loại tội phạm này đang có xu hướng tăng và diễn biến phức tạp.
- Các qui định của pháp luật về phòng, chống ma tuý tuy đang từng bước được hoàn thiện, nhưng qua thực tiễn thực hiện đã thể hiện nhiều bất cập, một số lĩnh vực còn thiếu các qui định cụ thể. Đặc biệt vấn đề áp dụng pháp luật để xử lý tội phạm ma tuý hiện nay còn có những quan điểm khác nhau về nhận thức dẫn đến áp dụng pháp luật chưa thống nhất cần tiếp tục được nghiên cứu, sửa đổi.
Mét sè kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt
- Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục, nâng cao trình độ nhậnthức, ý thức chấp hành pháp luật, vị trí tầm quan trọng của công tác phòng ngừa tội phạm về ma túy cho nhân dân. Tăng cường các hoạt động tuyên truyền, giáo dục sâu rộng, phong phú; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể như ngành văn hoá thông tin, giáo dục, đoàn thanh niên... giúp cho nhân dân và những người có trách nhiệm hiểu biết và nhận biết được loại ma tuý, hậu quả tác hại của tệ nạn ma tuý; những phương pháp, biện pháp cai nghiện đạt hiệu quả; những hình thức, hình phạt của pháp luật đối với hành vi phạm tội về ma tuý; công khai về những đối tượng có biểu hiện hoạt động về ma tuý. Phải làm cho mỗi người dân thấy được việc phòng, chống ma tuý là trách nhiệm chung chứ không phải chỉ là trách nhiệm của lực lượng chuyên trách.
- Tiếp tục củng cố, nâng cao vai trò của các cơ quan Nhà nước, phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, đoàn thể, nhân dân nhằm huy động và phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội trong công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm, tệ nạn ma túy. Tăng cường mở các đợt cao điểm tấn công, trấn áp tội phạm ma túy trên phạm vi toàn quốc, triệt xóa triệt để các tụ điểm ma túy phức tạp; quản lý và ngăn chặn tình trạng sử dụng ma túy, đặc biệt là sử dụng ma túy tổng hợp trong thanh thiếu niên, học sinh và sinh viên.
- Tăng cường vai trò của Viện kiểm sát nhân dân các cấp về công tác phòng, chống ma tuý; coi đây là nhiệm vụ quan trọng của ngành Kiểm sát nhân dân. Đổi mới công tác tuyên truyền, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức của toàn thể cán bộ, Kiểm sát viên ngành Kiểm sát nhân dân về phòng, chống ma tuý.Phát huy vai trò, trách nhiệm của đảng viên, cán bộ, Kiểm sát viên trong toàn Ngành tham gia công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý ở cơ quan cũng như tại nơi cư trú.
- Tăng cường trách nhiệm tham mưu của Viện kiểm sát nhân dân với cấp uỷ, công tác phối hợp với chính quyền, các cơ quan chức năng phòng, chống ma tuý để thực hiện đồng bộ, toàn diện các khâu công tác kiểm sát phòng, chống ma tuý, nhất là công tác phối hợp liên ngành giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết án ma tuý, giải quyết kịp thời các vụ phạm tội có tổ chức, các tội phạm về ma tuý do người nước ngoài thực hiện.
- Tăng cường năng lực phòng, chống ma túy cho cán bộ, Kiểm sát viên thông qua tổ chức hội thảo, tập huấn bồi dưỡng kiến thức và kinh nghiệm về phòng, chống ma túy.
- Tiếp tục triển khai hoạt động tuyên truyền phòng, chống ma tuý bằng nhiều hình thức, phối kết hợp thực hiện chương trình với công tác chuyên môn. Tổ chức phổ biến văn bản mới về phòng, chống ma túy cho cán bộ công chức Viện kiểm sát nhân dân các cấp. Tổ chức các buổi tọa đàm, giao lưu nâng cao nhận thức về phòng, chống ma túy cho cán bộ, Kiểm sát viên. Phản ánh các hoạt động phòng, chống ma tuý trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tăng cường phối hợp với Cơ quan điều tra, Tòa án tổ chức các phiên tòa xét xử lưu động để tuyên truyền, phòng ngừa tội phạm, tạo ra phong trào toàn dân lên án, phát hiện, tố giác và tham gia đấu tranh phòng, chống ma tuý.
- Mở rộng quan hệ hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế để trao đổi thông tin, kinh nghiệm phòng, chống ma túy, nâng cao nhận thức của cán bộ, Kiểm sát viên về hợp tác quốc tế phòng, chống ma túy.
- Tiếp tục thực hiện có hiệu quả Chương trình quốc gia phòng, chống ma tuý trong ngành Kiểm sát nhân dân theo Kế hoạch của Ban chỉ đạo các chương trình tội phạm và tệ nạn xã hội ngành KSND đề ra, đáp ứng yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng, chống ma tuý trong tình hình hiện nay.
2. Tham luận của đồng chí Nguyễn Phúc Tuy, Trưởng phòng 2 Vụ kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự
Đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy và công tác tuyên truyền phòng chống về ma túy là 02 mặt của một vấn đề, có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy là nói tới cuộc đấu tranh của các cơ quan chức năng và của toàn xã hội với tội phạm ma túy. Công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy là nói tới lĩnh vực tư tưởng thông qua hoạt động truyền thông và các biện pháp khác nhằm tác động để chuyển hóa về nhận thức đối với từng cá nhân và toàn xã hội về những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng do ma túy và các biểu hiện của nó gây ra. Đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy tốt sẽ góp phần làm giảm. Tuyên truyền phòng, chống ma túy là một vấn đề lớn, tại bản tham luận này chúng tôi đề cấp tới “Viện kiểm sát nhân dân phối hợp với trại tạm giam, làm tốt công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy cho người bị tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự”.
Trong những năm qua tình hình tội phạm nói chung và tội phạm về ma túy nói riêng diễn biến ngày càng phức tạp, tính chất tội phạm ngày càng nghiêm trọng. Các băng nhóm, đường dây tội phạm về ma túy có tổ chức xuyên quốc gia, liên quan đến tội phạm quốc tế ngày càng nhiều, thủ đoạn của tội phạm hết sức tinh vi, manh động, các hành vi chống đối lực lượng thực thi pháp luật ngày càng nghiêm trọng và quyết liệt. Số người nghiện ma túy cũng có chiều hướng gia tăng đặc biệt là số người nghiện tham gia mua, bán, vận chuyển và sử dụng trái phép chất ma túy. Tội phạm về ma túy và những hệ lụy của nó đã ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống kinh tế - xã hội, đến sự suy đồi về đạo đức và sự tồn vong của nòi giống, phá hoại hạnh phúc gia đình, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, an toàn xã hội và an ninh quốc gia.
Trại tạm giam là nơi giam giữ tập trung số đông người có hành vi có hành vi phạm tội mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép chất ma túy. Một số đông có tiền án, tiền sự, nhân thân liên quan đến ma túy phạm tội đang bị giam giữ, đây là địa bàn rất phức tạp mà các đối tượng luôn tìm mọi thủ đoạn để mưu cầu lợi nhuận và thỏa mãn các nhu cầu cá nhân. Vì vậy, đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy nói chung và tuyên truyền, đấu tranh phòng ngừa các vi phạm, tội phạm ở nơi giam giữ nói riêng là một tất yếu.
Trước tình hình trên, Đảng và Nhà nước ta đã quan tâm chỉ đạo kiên quyết đấu tranh nhằm ngăn chặn và từng bước đẩy lùi loại tội phạm nguy hiểm này; Luật Phòng, chống ma túy được sửa đổi bổ sung năm 2008, hàng loạt các văn bản hướng dẫn Luật được ban hành, đặc biệt năm 2009, Bộ luật Hình sự được sửa đổi, bổ sung tạo cơ sở pháp lý cho cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy của các cơ quan bảo vệ pháp luật; Ngày 26/3/2008 Bộ Chính trị có Chỉ thị số 21- CT/TW về việc tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới.
Thực hiện Chỉ thị số: 21- CT/TW của Bộ Chính trị, ngày 02/7/2008, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao có Kế hoạch số: 46/KH-VKSTC-V1C về triển khai thực hiện Chỉ thị trong ngành Kiểm sát nhân dân; Kế hoạch số 88/KHVKSTC ngày 13/9/2012 về thực hiện chiến lược quốc gia phòng chống và kiểm soát ma túy đến năm 2020 và đinh hướng đến năm 2030 trong ngành Kiểm sát nhân dân. Thời gian quan, toàn ngành Kiểm sát đã tập trung cao độ cho công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử các vụ án về ma túy và kiểm sát việc tuân theo pháp luật tại các nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam; ban hành nhiều kháng nghị, kiến nghị nhằm hạn chế và loại bỏ các vi phạm và tội phạm cũng như tình trạng sử dụng ma túy, chất gây nghiện ở nơi giam giữ.
Theo số liệu thông kê của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, từ năm 2006 đến năm 2012 số vụ án thụ lý năm sau đều cao hơn năm trước, đáng lưu ý, án ma túy năm 2010 tăng 27,73% so với năm 2006. Qua những vụ án đã khởi tố điều tra cho thấy loại tội phạm này vẫn diễn biến phức tạp, tính chống đối pháp luật ngày càng nghiêm trọng, các đường dây mua bán vận chuyển ma túy có tổ chức, hoạt động trên các tuyến địa bàn trọng điểm. Đã phát hiện nhiều tổ chức hoạt động xuyên quốc gia, có sự câu kết giữa các đối tượng trong và ngoài nước; xảy ra nhiều tại khu vực biên giới Việt Nam- Lào, Việt Nam- Trung Quốc; hành vi phạm tội liều lĩnh, nhiều đối tượng tàng trữ, sử dụng vũ khí nguy hiểm chống trả quyết liệt khi bị truy bắt.
Nhận thức rõ cuộc đấu tranh với tội phạm về ma túy là cuộc chiến âm thầm và khốc liệt vì lợi ích toàn xã hội, trong những năm qua phối hợp cùng với các đơn vị trong Ngành, Vụ kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự đã chỉ đạo Viện kiểm sát các cấp khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự tại trại tạm giam phải gắn hoạt động kiểm sát với hoạt động phòng, chống ma túy đối với nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam. Đối với các trại tạm giam thuộc Công an các tỉnh và 04 trại tạm giam thuộc Bộ Công an quản lý được đặc biệt quan tâm, bởi lẽ trại tạm giam là nơi tổ chức quản lý giam giữ để phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử đối với những vụ án có khung hình phạt từ 15 năm tù trở lên, gồm những đối tượng phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, có nhiều tiền án, tiền sự phạm tội về ma túy và liên quan đến ma túy, cụ thể là:
- Hàng năm, trong công tác hướng dẫn nghiệp vụ và xây dựng kế hoạch công tác kiểm sát đối với các trại tạm giam trong kế hoạch kiểm sát các trại tạm giam đều có các chỉ tiêu yêu cầu trại tạm giam báo cáo, thống kê về số liệu về tình hình người bị tạm giữ, tạm giam vi phạm kỷ luật và phạm tội mới tại trại tạm giam trong đó lưu ý đối với những trường hợp vi phạm về ma túy, yêu cầu báo cáo cụ thể về nguyên nhân, điều kiện và trách nhiệm trong việc để xảy ra vi phạm, tội phạm.
- Kiểm sát chặt chẽ việc phân loại giam giữ theo Điều 15, Quy chế tạm giữ, tạm giam đảm bảo việc chống thông cung, liên lạc phục vụ có hiệu quả công tác điều tra, truy tố, xét xử; chú trọng những chuyên án lớn, có tính chất phức tạp.
- Kiểm sát việc giáo dục, cảm hóa các đối tượng khi mới bắt vào tạm giữ nhằm phòng ngừa không để các đối tượng này khi mới bị bắt thường lên cơn nghiện, bi quan, tự sát và tìm mọi cách trốn khỏi nơi giam giữ.
- Kiểm sát việc bảo đảm các chế độ đối với người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân chấp hành án phạt tù tại trại tạm giam về ăn, ở, phòng khám, chữa bệnh; thăm gặp thân nhân, gửi, nhận quà; quyền khiếu nại, tố cáo; nhân phẩm và danh dự, các quyền khác không bị pháp luật tước bỏ được tôn trọng để người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân thấy được sự nghiêm minh cũng như tính nhân đạo của pháp luật tự giác chấp hành nội quy nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam.
- Vận dụng linh hoạt các phương thức kiểm sát như kiểm sát định kỳ và kiểm sát đột xuất để kịp thời phát hiện vi phạm. Khi tiến hành kiểm sát phân tích rõ nguyên nhân, điều kiện xảy ra vi phạm, trách nhiệm trong công tác quản lý giam giữ để kháng nghị, kiến nghị yêu cầu tăng cường các biện pháp quản lý giam giữ đề cao trách nhiệm của cán bộ, chiến sỹ trong quản lý giam giữ không để thẩm lậu các chất ma túy vào nơi giam giữ. Mọi vi phạm liên quan đến ma túy phải được xử lý nghiêm minh, kịp thời.
Thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về phòng, chống ma túy trong trại tạm giam và việc tổ chức cai nghiện trong trại tạm giam.
Từ năm 2006 đến năm 2012, Viện sát nhân dân cấp tỉnh và thành phố đã tiến hành nhiều cuộc kiểm sát, qua kiểm sát đã ban hành nhiều kháng nghị và kiến nghị tập trung chủ yếu vào các nội dung sau:
- Yêu cầu tổ chức, giáo dục, tuyên truyền tác hại về ma túy, HIV/AIDS, đối với người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân trong trại tạm giam.
- Quản lý chặt chẽ số phạm nhân lao động, phục vụ tại trại tạm giam không để số phạm nhân này bị mua chuộc, lợi dụng mang ma túy và các chất gây nghiện vào trại tạm giam.
- Tăng cường các biện pháp nghiệp vụ để quản lý chặt chẽ việc tổ chức cho người bị tạm giam, phạm nhân thăm gặp thân nhân, nhận quà, sử dụng tiền lưu ký mua bán hàng căng tin…Kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm minh những trường hợp mua bán , tàng trữ và sử dụng ma túy trong trại tạm giam.
- Kiểm điểm và làm rõ tinh thần trách nhiệm trong việc để người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân trốn, chết và vi phạm kỷ luật trong trại tạm giam. Đối với các kháng nghị. Kiến nghị của Viện kiểm sát nhân dân đều được Cơ quan quản lý giam giữ nghiêm túc tiếp thu và trả lời văn bản về việc áp dụng các biện pháp khắc phục vi phạm và xử lý các bộ thiếu tinh thần trách nhiệm gây ra. Có thể nói rằng, mỗi cuộc kiểm sát của Viện kiểm sát đối với trại tạm giam, ngoài chức năng nhiệm vụ theo quy định còn thực sự là một cuộc tọa đàm rất có hiệu quả đối với cán bộ chủ chốt của trại tạm giam thông qua buổi triển khai, dự thảo kết luận, ý kiến của cán bộ Trại tạm giam và Đoàn kiểm sát đều được tôn trọng để đi đến thống nhất về nhận thức.
Ngoài ra, hàng quý các Viện kiểm sát địa phương và Viện kiểm sát nhân dân tối cao đều tổng hợp tình hình vi phạm để ban hành nhiều Thông báo rút kinh nghiệm chung trong toàn ngành về công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự.
Công tác nghiên cứu, xây dựng chuyên đề khoa học cũng được chú ý quan tâm. Chuyên đề thực trạng người bị tạm giữ, tạm giam… trốn, chết vi phạm kỷ luật, phạm tội mới tại nhà tạm giữ, trại tạm giam và giải pháp được Vụ kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam duy trì và thực hiện nghiêm túc. Công tác theo dõi chuyên đề thể hiện qua việc thực hiện Quy chế thông tin báo cáo trong ngành Kiểm sát nhân dân, mỗi khi có việc người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân trốn chết, phạm tội mới phải thực hiện theo chế độ báo cáo nhanh để Viện kiểm sát cấp trên nắm bắt, xử lý thông tin và chỉ đạo kịp thời. Đối với những trường hợp có dấu hiệu tội phạm đã chỉ đạo Viện kiểm sát địa phương yêu cầu khởi tố đối với người vi phạm và chuyển tài liệu, hồ sơ đến Cục điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao giải quyết theo thẩm quyền.
Công tác phối hợp của Viện kiểm sát nhân dân với Tổng cục VIII- Bộ Công antheo Thông tư liên ngành số 02/1989 được duy trì và thực hiện nghiêm túc ngày càng có hiệu quả. Từ năm 2010, sau khi thành lập Tổng cục VIII và Luật thi hành án hình sự có hiệu lực, công tác phối hợp giữa 02 đơn vị (Vụ 4, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Tổng cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp) được nâng lên một bước. Hoạt động phối hợp được thể hiện qua việc hàng tháng 02 đơn vị đối chiếu số liệu về công tác tạm giữ, tạm giam…, tình hình người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân ở trại tạm giam vi phạm kỷ luật, trốn, chết phạm tội mới. Hoạt động đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy và phối hợp tuyên truyền phòng chống ma túy đối với người bị tạm giữ, tạm giam, người chấp hành án phạt tù tại trại tạm giam của Viện kiểm sát nhân dân thể hiện thông qua hoạt động kiểm sát trực tiếp của Vụ 4, theo Quy chế nghiệp vụ. Các kết luận của Viện kiểm sát nhân dân tối cao đối với các trại tạm giam đều gửi cho Tổng cục VIII để phối hợp chỉ đạo.
Tháng 9/2011, Vụ 4 cùng với Tạp chí Kiểm sát đồng chủ trì phối hợp với Tổng cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp Bộ Công an tổ chức Hội thảo “Công tác phối hợp phòng, chống ma túy trong trại giam, trại tạm giam, nhà tạm giữ”. Thông qua các cuộc hội thảo, hội nghị góp phần nâng cao nhận thức của các cán bộ, Kiểm sát viên của Viện kiểm sát; cán bộ chiến sỹ trong các trại giam, trại tạm giam là lực lượng trực tiếp đấu tranh phòng chống ma túy tại nơi giam giữ.
Để không ngừng bồi dưỡng kiến thức và cập nhật những chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và nhà nước về những quy định mới. Năm 2012, Vụ kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự đã tổ chức 03 hội nghị phổ biến, tuyên truyền các văn bản pháp luật về phòng, chống ma túy cho cán bộ, Kiểm sát viên như: Chương trình quốc gia về phòng chống ma túy, thực trạng về tình hình mua, bán, tàng trữ, sử dụng trái phép ma túy, nguyên nhân và giải pháp… nhằm không ngừng nâng cao trình độ của cán bộ, Kiểm sát viên để vận dụng linh hoạt khi tiến hành kiểm sát tại nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam.
Theo báo cáo hiện nay trên toàn quốc có 70 trại giam (66 trại tạm giam do Công an các tỉnh, thành phố quản lý; 04 trại tạm giam thuộc Bộ Công an quản lý). Theo thống kê của Bộ Công an số bị bắt đưa vào trại tạm giam để phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử chiếm trên 40% phạm các tội phạm về ma túy và liên quan đến ma túy, trong đó nhiều đối tượng bị tạm giữ, tạm giam đã nhiễm HIV/AIDS; những người nghiện ma túy chiếm tỷ lệ cao và có nhiều tiền án, tiền sự, tái phạm và phạm các tội đặc biệt nghiêm trọng là những khó khăn gây ảnh hưởng rất lớn đến công tác quản lý và tổ chức cai nghiện. Do vậy cuộc đấu tranh phòng, chống ma túy ở các nơi giam giữ, cải tạo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng góp phần và tạo điều kiện cho công tác đấu tranh phòng chống ma túy.Quản lý chặt chẽ nơi giam giữ không để ma túy thẩm lậu vào là nội dung của cuộc đấu tranh phòng ngừa tội phạm về ma túy đồng thời là cơ hội để người nghiện ma túy đang bị tạm giữ, tạm giam chấp hành án phạt tù tại trại tạm giam có điều kiện để cai nghiện mà nhiều gia đình đặt hy vọng trong thời gian bị giam giữ và chấp hành án phạt tù con em của họ có cơ hội cai nghiện, ý thức được tác hại của ma túy, mãn hạn tù về tái hòa nhập cộng đồng trở thành người công dân có ích cho xã hội.
Thực hiện chương trình quốc gia phòng chống ma túy, dưới sự chỉ đạo của Tổng cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp, các trại giam nói chung và trại tạm giam nói riêng đều có Kế hoạch tuyên truyền về tác hại của ma túy; phòng, chống nghiện ma túy và lây nhiễm HIV/AIDS bằng nhiều hình thức phong phú và sáng tạo như: tổ chức cáp lớp học về Luật Phòng chống ma túy, phát thanh các bản tin của trại trên đài truyền thanh của trại, thi viết báo tường, hội diễn văn nghệ, các Pano, áp phích ở các tường nhà giam về tác hại của ma túy và những hiểm họa của nó…
Cùng với công tác tuyên truyền, công tác quản lý đối với người phạm tội về ma túy và liên quan đến ma túy được trại tạm giam thực hiện nghiêm túc theo quy định. Người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân khi vào trại tạm giam đều được học tập nội quy nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam; viết bản tự khai và cam kết không sử dụng ma túy, đối với những người có nguy cơ lây nhiễm cao được tổ chức lấy máu xét nghiệm và thử test nhanh giúp cho công tác tổ chức phân loại quản lý giam giữ chính xác và kịp thời đúng theo quy định.
Các chế độ đối với người bị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân như ăn, ở, y tế, thăm gặp, gửi thư và các quyền của họ không bị pháp luật tước bỏ được tôn trọng và bảo đảm theo quy định.
Công tác kiểm tra, kiểm soát để phát hiện và xử lý vi phạm và tội phạm về ma túy tại nơi thăm gặp thân nhân, gửi đồ, quà…tại các buồng giam, khu giam đã được các cấp chỉ đạo ráo riết, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ nhằm phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời có tác dụng răn đe hạn chế đến mức thấp nhất hiện tượng ma túy vào các trại tạm giam.
Cùng với biện pháp kiểm soát chặt chẽ nhằm mục tiêu không để ma túy thẩm lậu vào trại tạm giam, công tác giáo dục chung và giáo dục cá biệt được trại quan tâm và tập trung giám sát chặt chẽ các đối tượng nghiện các chất ma túy, có nhiều tiền án, tiện sự, nhân thân xấu. Tổ chức theo dõi diễn biến tư tưởng của đối tượng để áp dụng các biện pháp giáo dục, phòng ngừa ngăn chặn hành vi tự sát, trốn trại nhằm trốn tránh việc điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan thực thi pháp luật.
Công tác tuyên truyền, giáo dục, thông tin đối với thân nhân của người bị tạm giữ, tạm giam cũng được Ban giám thị các trại giam quan tâm như: thông tin về những quy định đồ vật không được mang vào trại tạm giam, những vụ việc người bị giam giữ vi phạm kỷ luật do mang vật cấm vào trại đã bị phát hiện và xử lý theo quy định của pháp luật, tổ chức hội nghị gia đình phạm nhân. Động viên khuyến khích các gia đình có người bị giam giữ gửi tiền lưu ký để mua hàng căng tin của trại giam, công khai giá cả các mặt hàng mà căng tin trại có; Định kỳ và đột xuất thông tin cho các gia đình có người thân chấp hành án phạt tù tại trại tạm giam, người bị giam giữ chấp hành nội quy trại giam, trại tạm giam về tình hình chấp hành pháp luật để gia đình kết hợp cùng trại giáo dục người bị giam giữ chấp hành tốt nội quy giam giữ, phấn đấu trở thành người công dân có ích cho xã hội và thực tế cho thấy nhiều người bị tạm giam và phạm nhân sau khi vào trại đã cai nghiện thành công.
Để áp dụng các biện pháp phòng ngừa và đấu tranh có hiệu quả với tình trạng vi phạm và tội phạm đối với nhà tạm giữ, trại tạm giam, trại giam; tháng 10/2011,Tổng cục VIII- Bộ Công an đã tổ chức nghiên cứu, khảo sát thực trạng tình hình phạm nhân, người bị tạm giữ, tạm giam, trại viên mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép chất ma túy, điện thoại di động tại các trại giam, trại tạm giam, cơ sở giáo dưỡng để đánh giá đúng thực trạng tình hình. Trên cơ sở đó xây dựng chuyên đề, tổ chức Hội thảo khoa học “Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp phòng chống phạm nhân, trại viên mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép chất ma túy, điện thoại di động tại các trại giam, trại tạm giam, cơ sở giáo dục” để làm sáng tỏ hơn vấn đề về lý luận và tổng kết thực tiễn, đề ra các giải pháp phòng, chống phù hợp và có hiệu quả. Có thể nói rằng công tác quản lý giam giữ trong những năm qua đã góp phần tích cực phục vụ tốt công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự.
Tuy nhiên, công tác đấu tranh phòng chống vi phạm và tội phạm về ma túy ở nhà tạm giữ, trại tạm giam và trại giam nói chung vẫn còn diễn biến hết sức phức tạp, bởi như phần trên đã trình bày do tình hình tội phạm về ma túy trong toàn quốc tăng cả về số lượng, tính chất và hành vi thủ đoạn cho nên công tác quản lý giam giữ những đối tượng này đang là một thách thức đối với cơ quan quản lý giam giữ.
Căn cứ kết quả công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật của Viện kiểm sát nhân dân các cấp cho thấy, tình hình người bị tạm giữ, tạm giam và phạm nhân vi phạm nội quy nhà tạm giữ, trại tạm giam và trại giam về hành vi sử dụng chất ma túy, chất gây nghiện những năm gần đây có diễn biến khá phức tạp. Số vụ vi phạm Ban giám thị xử lý kỷ luật tăng nhất là số phạm nhân đang chấp hành án tại các trại giam.
Trong số những người bị tạm giữ, tạm giam trốn, chết đa số ở các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử và tạm giam chờ chuyển trại để thi hành án, cá biệt có có đối tượng là bị án tử hình đang chờ thi hành án.
Những kết quả đạt được trong công tác đấu tranh phòng, chống vi phạm và tội phạm về ma túy ở nơi giam giữ, trước tiên là sự nỗ lực rất lớn của Ban giám thị các trại tạm giam và tập thể cán bộ, chiến sỹ trong toàn đơn vị. Đó là, Đội giáo dục hồ sơ, quản giáo đã ngày đêm cần mẫn hướng dẫn người bị tạm giữ, tạm giam viết bản tự khai lý lịch, cam kết đoạn tuyệt với ma túy; viết các trang giáo án xây dựng chương trình, kế hoạch tuyên truyền giáo dục về tác hại của ma túy…; Đội y tế, hậu cần không quản ngại khó khăn nguy hiểm tận tình, diều trị chăm sóc bệnh nhân bị nhiếm HIV/AIDS; Lực lượng trinh sát, đấu tranh bóc tách đối tượng và bằng các biện pháp nghiệp vụ phối hợp với Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án xét xử những vụ án về ma túy ở nơi giam giữ đã có tác dụng phòng ngừa và dấu tranh với các vi phạm và tội phạm về ma túy, góp phần lập lại trật tử, kỷ cương ở ngi giam giữ. Tuy nhiên, trong những thành tích đã đạt được, chúng ta cũng nhìn nhận một cách khách quan còn rất khiêm tốn chưa đạt yêu cầu và mong muốn của xã hội.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những vi phạm và tội phạm xảy ra ở nơi giam giữ nhưng có thể chỉ ra một số nguyên nhân chính đó là:
- Do cơ sở vật chất phục vụ giam giữ chưa đáp ứng yêu cầu giam giữ trong khi đó số người giam giữ tăng cả về số lượng và tính chất tội phạm như phần trên đã trình bày gây khó khăn cho công tác quản lý.
- Cán bộ, chiến sỹ ở một số trại tạm giam còn thiếu về số lượng, chất lượng và trình độ cán bộ còn chưa đáp ứng so với yêu cầu đấu tranh với tình hình tội phạm nói chung và trại tạm giam nói riêng.
- Công tác quản lý, nắm tình hình có nơi, có việc còn chưa tuân thủ đúng các quy định của pháp luật và quy định của Ngành, còn sơ hở để thẩm lậu ma túy và các đồ vật cấm khác vào trại tạm giam, để ngườibị tạm giữ, tạm giam, phạm nhân trốn, tự sát… Cá biệt có nơi, có lúc cán bộ, chiến sỹ thiếu tinh thần trách nhiệm, vi phạm kỷ luật thậm chí tiếp tay cho người bị giam giữ mang ma túy vào trại tạm giam.
- Việc phối hợp giữa các cơ quan có trách nhiệm trong đấu tranh phòng, chống ma túy còn chưa phối hợp nhịp nhàng.
Một số kiến nghị nhằm hạn chế vi phạm và tội phạm về ma túy trong trại tạm giam:
Xuất phát từ thực trạng, nguyên nhân tình hình vi phạm và tội phạm trong trại tạm giam trong những năm qua, chúng tôi xin nêu ra một số kiến nghị nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống ma túy trong trại tạm giam như sau:
Một là, Ban giám thị trại tạm giam phải tổ chức thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật, các quy định về chế độ nghiệp vụ của Ngành về tạm giữ, tạm giam, quản lý và giáo dục người chấp hành án phạt tù tại trại tạm giam; Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát trong việc tổ chức cho người bị giam giữ thăm gặp thân nhân, nhận gửi đồ, quà, lưu ký; phân loại giam giữ, nắm bắt thông tin để phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh những vụ việc vận chuyển, tàng trữ và sử dụng ma túy trong trại tạm giam. Kiên quyết xử lý nghiêm những cán bộ, chiến sỹ tiếp tay cho vi phạm và tội phạm về ma túy.
Hai là, Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục bằng nhiều hình thức phong phú sinh động, kết hợp giáo dục chung với giáo dục cá biệt để cho người bị giam giữ tại trại tạm giam thấy rõ được hiểm họa của ma túy từ đó quyết tâm đoạn tuyệt với ma túy dưới mọi hình thức, phấn đấu để trở thành những công dân có ích cho xã hội. Tuyên truyền cho gia đình, thân nhân người bị giam giữ nhận thức tác hại của ma túy và những quy định của pháp luật về những đồ, vật cấm không được mang vào trại tạm giam để gia đình và người thân của họ hợp tác với trại tạm giam chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật góp phần giáo người thân của họ chấp hành nghiêm nội quy trại tạm giam.
Ba là, Tăng cường cả về biên chế, tổ chức và cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật nhằm đủ điều kiện hoàn thành tốt nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống vi phạm tội phạm nói chung và tội phạm về ma túy trong trại tạm giam, nhất là đối với những địa bàn trọng điểm.
Bốn là, Tăng cường chỉ đạo của Viện kiểm sát các cấp đối với công tác kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam và thi hành án hình sự đối với trại tạm giam, chú trọng đến nội dung phòng chống ma túy. Phối hợp chặt chẽ với trại tạm giam và các cơ quan hữu quan tổ chức thường xuyên các buổi tọa đàm, hội thảo; xây dựng các chuyên đề nghiệp vụ về nội dung phòng, chống ma túy để trao đổi về kinh nghiệm, kỹ năng nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức của cán bộ, chiến sỹ, Kiểm sát viên là những lực lượng trực tiếp tham gia đấu tranh phòng chống ma túy ở trại tạm giam.
Năm là, Tổ chức phối hợp việc nắm và xử lý tin báo tội phạm về ma túy giữa trại tạm giam với Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án để xử lý kịp thời và kiên quyết đối với những vụ án về tàng trữ, mua bán, tổ chức sử dụng trái phép ma túy xáy ra tại trại tạm giam. Đối với nhũng vụ án liên quan đến ma túy cần tổ chức xử lưu động và tuyên truyền sâu, rộng bằng nhiều hình thức để người bị tạm giữ, tạm giam, người chấp hành án phạt tù thấy được tác hại của ma túy và sự nghiêm minh của pháp luật.
3. Tham luận đồng chí Nguyễn Quang Thành, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội
Hà Nội là trung tâm văn hóa, kinh tế và chính trị của cả nước, với diện tích là 3.344,7002 km2 và dân số đến nay là hơn 7,1 triệu người, đang trong quá trình đô thị hóa, nên số lượng công nhân lao động thời vụ từ các tỉnh khác làm việc tại các công trường xây dựng trên địa bàn thành phố Hà Nội, dân ngụ cư đến làm ăn các ngành nghề khác tại Hà Nội trong đó có nhiều người nghiện chất ma túy cũng gia tăng, khó kiểm soát. Số lượng quán Bar có sử dụng nhạc với âm thanh có cường độ cao, các quán Karaoke trá hình, Nhà nghỉ, khách sạn là các địa điểm các đối tượng sử dụng thường dùng để sử dụng trái phép ma túy nói chung và chất ma túy tổng hợp nói riêng ngày càng tăng về số lượng và quy mô, việc quản lý các cơ sở kinh doanh nhạy cảm này của các cơ quan có trách nhiệm còn lỏng lẻo. Việc cai nghiện tại cộng đồng và cai nghiện bắt buộc không hiệu quả, tỷ lệ tái nghiện còn rất cao. Đó cũng là một trong những nguyên nhân làm gia tăng số lượng người nghiện. Hà Nội vừa là nơi tiêu thụ số lượng lớn ma túy nhất nhì cả nước, vừa là địa bàn trung chuyển ma túy không chỉ đi các tỉnh khác trong cả nước, mà còn trung chuyển đi nước ngoài. Ma túy là Heroin được các đối tượng vận chuyển từ tỉnh Sơn La, qua tỉnh Hòa Bình về Hà Nội. Ma túy tổng hợp từ Quảng Ninh hoặc từ thành phố Hồ Chí Minh về Hà Nội. Nên tình hình tội phạm và vi phạm trên địa bàn thành phố Hà Nội có tính chất phức tạp hơn nhiều so với các địa phương khác. Tính chất, thủ đoạn và các phương thức hoạt động của loại tội phạm này ngày càng tinh vi, xảo quyệt và luôn luôn thay đổi.
Nhận thức được tác dụng tầm quan trọng và tác dụng của hoạt động tuyên truyền, giáo dục ý thức pháp luật đối với quần chúng nhân dân thông qua công tác xét xử các vụ án hình sự nói chung và tác dụng của công tác phòng, chống vi phạm và tội phạm về ma túy thông qua xét xử các vụ án về ma túy nói riêng, lãnh đạo các ngành nội chính thành phố Hà Nội đã thống nhất chỉ đạo tăng cường đưa các vụ án về ma túy ra xét xử lưu động tại địa phương có công dân là bị cáo của vụ án; nơi xảy ra vụ án hoặc nơi tập trung nhiều vi phạm, tội phạm về ma túy. Trong năm 2012, Viện kiểm sát hai cấp đã phối hợp cùng Tòa án nhân dân cùng cấp đưa ra xét xử lưu động 2.064 vụ án hình sự và 299 phiên tòa rút kinh nghiệm, trong đó hơn 80 % là các vụ án về ma túy.
Nguyên nhân của tình trạng vi phạm và tội phạm về ma túy nêu trên có nhiều, nhưng tập trung ở một số nguyên nhân chủ yếu sau:
- Do tình hình kinh tế lạm phát, thất nghiệp gia tăng. Mua bán chất ma túy lại tạo ra lợi nhuận siêu cao, nên mặc dù hình phạt áp dụng đối với những kẻ có hành vi này rất nghiêm khắc, nhưng vì siêu lợi nhuận nhiều kẻ vẫn lao vào con đường phạm tội. Mặt khác, hoạt động mua bán ma túy của các đối tượng này ngày càng tinh vi, xảo quyệt và manh động, hình thành đường dây, kéo theo rất nhiều đồng phạm tham gia, để tránh sự phát hiện và chống trả lại cơ quan chức năng khi bị phát hiện.
- Công tác nắm và quản lý người nghiện còn chưa chính xác, mới nắm và quản lý được khoảng 2/3 số lượng nghiện thực tế. Hiệu quả của công tác cai nghiện và quản lý sau cai còn thấp, lượng tái nghiện còn rất cao (trên 90%). Việc đưa những người nghiện sau cai tái hòa nhập cộng đồng, trên thực tế không triển khai được theo kế hoạch, nên nguồn cầu rất lớn.
- Do tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, số lượng người ngoại tỉnh về thành phố Hà Nội làm các nghề liên quan tới xây dựng, và làm ăn sinh sống ngày càng gia tăng; kéo theo những tệ nạn xã hội, trong đó có tệ nạn ma túy; do đặc điểm di biến động liên tục, nên khó kiểm soát.
- Các cơ sở kinh doanh ngành, nghề nhạy cảm như: Nhà nghỉ, khách sạn, quán Bar, quán Karaoke trá hình, …phát triển ngày càng nhiều. Sự quản lý của các cơ quan chức năng đối với các cơ sở này còn lỏng lẻo, chưa có sự phối hợp đồng bộ, chưa thường xuyên liên tục; các vi phạm hành chính của các cơ sở này chưa được sử lý nghiêm, đây cũng là một trong những địa điểm để những người nghiện dùng làm nơi sử dụng trái phép chất ma túy, và những đối tượng mua bán trái phép chất ma túy lợi dụng để cất giấu và giao dịch bán ma túy.
- Sự giàu lên nhanh chóng của một số bộ phận dân cư do bán hoặc được đền bù đất tại các khu vực đô thị mới, là môi trường thuận lợi cho các tệ nạn, trong đó tệ nạn về ma túy xâm nhập.
- Ma túy truyền thống ngày càng được thay thế bằng ma túy tổng hợp, là loại ma túy dễ cất giấu, dễ sử dụng và có thể sử dụng chung nhiều người cùng một lúc. Nhiều người sử dụng, nhất là trong số thanh niên mới lớn còn có nhận thức ma túy tổng hợp không phải là chất gây nghiện.
Theo Điều 3 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2002 Thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc xét xử các vụ án hình sự là một trong những công tác để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của ngành. Nhận thức được công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy trong hoạt động kiểm sát xét xử các vụ án phạm tội về ma túy cũng là nhiệm vụ của ngành và để cho công tác này được thường xuyên và hiệu quả, Viện kiểm sát nhân dân đã phối hợp chặt chẽ với Tòa án nhân dân hai cấp của Hà Nội trong công tác đưa các vụ án phạm tội về ma túy ra xét xử lưu động; tổ chức phiên tòa rút kinh nghiệm và đã thực hiện một số biện pháp sau đây:
+ Công tác xây dựng Cáo trạng, luận tội, đề cương xét hỏi tại phiên tòa:
- Trong công tác xây dựng Cáo trạng, đảm bảo tính có căn cứ và hợp pháp toàn bộ các chứng cứ đã thu thập có trong hồ sơ, thể hiện được đầy đủ nhân thân của bị cáo. Để khi công bố tại phiên tòa có sức thuyết phục.
- Khi xây dựng luận tội, ngoài phần phân tích, đánh giá chứng cứ, đánh giá hành vi phạm tội của bị cáo cũng như nêu được các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ của bị cáo... Bên cạnh đề nghị về phần hình phạt có tác dụng giáo dục bị cáo và phòng ngừa chung, thì việc lồng ghép nội dung tuyên truyền về tác hại của ma túy đối với bản thân bị cáo, với người thân của bị cáo và đối với xã hội; cách phòng chống lại cám dỗ của ma túy, ... cũng có tác dụng rất quan trọng trong công tác tuyên truyền tác hại về ma túy đối với bản thân bị cáo, những người tham dự và theo dõi phiên tòa.
- Trong thực tế hoạt động điều tra các vụ án về ma túy thấy có những đặc điểm và khó khăn như: Các vụ án ma túy là hoạt động đơn tuyến; việc thu thập chứng cứ là khó khăn, phức tạp; đặc thù của loại án này phát hiện thường là do truy xét, chứng cứ chủ yếu là lời khai, nhiều vụ án không thu được vật chứng, với mức hình phạt áp dụng cao, nên các đối tượng phạm tội thường xảo quyệt, ngoan cố, không nhận tội, hoặc nhận rồi lại liên tục thay đổi lời khai, gây khó khăn trong việc đánh giá chứng cứ; đối các vụ án có đồng phạm, thường nhiều bị can và phạm tội nhiều lần, hoạt động trên nhiều địa bàn không cố định và trong một thời gian dài. Nên khi thẩm vấn công khai tại phiên tòa, bị cáo hay chối tội, thay đổi nội dung lời khai đã khai tại Cơ quan điều tra. Do đó Kiểm sát viên thực hành quyền công tố tại phiên tòa đã nắm chắc các tình tiết của vụ án có trong hồ sơ, chuẩn bị đề cương xét hỏi, đối với các vụ án có Luật sư bảo vệ quyền lợi của bị cáo cần có sự chuẩn bị dự kiến những nội dung cần tranh luận, để tránh bị động.
+ Hoạt động của Tòa án trước khi mở phiên tòa:
- Viện kiểm sát đã phối hợp cùng Tòa án cùng cấp, trong việc lựa chọn những vụ án về ma túy, có tính giáo dục cao đưa ra xét xử tại các địa bàn là nơi sinh sống của bị cáo; tại những điểm, tụ điểm về ma túy, ...
- Trong công tác mời Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng xét xử, Viện kiểm sát phối hợp với Tòa án để lựa chọn Hội thẩm nhân dân tham gia Hội đồng xét xử cho phù hợp với đối tượng bị cáo tại phiên tòa, để từ đó nâng cao tính thuyết phục, giáo dục của Hội đồng xét xử (như đối với các bị cáo trong độ tuổi thanh niên, đã mời Hội thẩm nhân dân hoạt động trong công tác Đoàn, giáo dục; bị cáo là nữ thanh niên, thì mời Hội thẩm nhân dân là phụ nữ; bị cáo là người cao tuổi, thì mời Hội thẩm nhân dân là các thành phần hưu trí,...).
- Do các vụ án về ma túy có đặc trưng riêng (cách đánh giá chứng cứ, bị cáo hay chối tội, thay đổi lời khai, ...), nên Thẩm phán và Kiểm sát viên đã phối hợp trao đổi nội dung và cách đánh giá chứng cứ trong vụ án để nắm chắc tình tiết vụ án, đảm bảo thống nhất cao về mức án tuyên tại phiên tòa.
- Phối hợp cùng Tòa án trong việc tổ chức phiên tòa lưu động, đảm bảo trang trọng, đúng quy định của pháp luật.
- Trước ngày mở phiên tòa, cán bộ Tòa án đã phối hợp cùng địa phương nơi mở phiên tòa phát giấy mời đến đại diện các tổ dân phố, tổ chức phát thanh thông báo nội dung vụ án cũng như điều luật sẽ áp dụng đối với bị cáo để nhân dân trong địa bàn biết và theo dõi phiên tòa.
- Phối hợp với đơn vị dẫn giải đảm bảo các bị cáo không có điều kiện thông cung với nhau trong quá trình dẫn giải ra phiên tòa và phối hợp với Tòa án trong việc xác định thẩm vấn bị cáo nào trước, về nội dung nào trước, có cần cách ly các bị cáo tại phiên tòa hay không, để tránh việc thông cung làm ảnh hưởng tới việc xác định sự thật khách quan của vụ án.
+ Trong phiên tòa:
- Mục đích của việc tranh luận là làm rõ sự thật khách quan của vụ án, bảo vệ quan điểm truy tố của Viện kiểm sát theo pháp luật. Vì vậy khi đối đáp cần ngắn gọn, rõ ràng và có căn cứ đồng thời có sức thuyết phục cao. Thông qua nội dung xét hỏi công khai, qua lời luận tội tại phiên tòa và qua bản án có tác dụng tuyên truyền, giáo dục tác hại của ma túy, về pháp luật phòng chống ma túy, về sự nghiêm minh của pháp luật đối với các hành vi phạm tội về ma túy, để cho những người tham dự phiên tòa cùng nghe.
+ Kết thúc phiên tòa:
- Kết thúc phiên tòa, Hội đồng xét xử, Viện kiểm sát, Cơ quan công an và chính quyền địa phương họp rút kinh nghiệm về những thiếu sót nếu có trong công tác chuẩn bị phiên tòa, trong hoạt động tại phiên tòa, sự phối hợp của địa phương,... để tránh gặp phải những sai sót tương tự.
- Viện kiểm sát cũng có kiến nghị kịp thời đối với tòa án trong việc lựa chọn những vụ án không có tác dụng giáo dục cao ra xét xử lưu động (Ví dụ: trong cùng một thời gian ngắn đưa ra xét xử lưu động nhiều vụ án về ma túy tại một địa phương; công tác chuẩn bị không đảm bảo về hội trường, số lượng người đến tham dự phiên tòa, …).
4. Tham luận của đồng chí Giáp Văn Thơ, Trưởng phòng 2 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang
Bắc Giang được xác định là điểm nóng về tình trạng buôn bán, vận chuyển ma túy của cả nước. Đối tượng tham gia buôn bán, vận chuyển ma túy chủ yếu ở 2 xã Ngọc Vân (huyện Tân Yên ) và xã Lương Phong (huyện Hiệp Hòa). Tội phạm ma túy là một trong những vấn nạn, nhức nhối nhất trong cuộc chiến chống tệ nạn xã hội của các lực lượng chức năng tỉnh Bắc Giang trong thời gian qua. Với đặc thù là tỉnh miền núi, tiếp giáp với các tỉnh biên giới Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Hải Phòng, Hà Nội.... Là nơi có tụ điểm buôn bán ma tuý tồn tại thời Pháp thuộc đó là Ngọc Vân (Tân Yên), do vậy Bắc Giang trở thành điểm trung chuyển của các đường dây buôn bán ma túy lớn từ Tây Bắc đi các tỉnh trong khu vực và nước ngoài. Sau khi hội nhập toàn cầu hoá, thực hiện cơ chế thị trường, tình hình tội phạm buôn bán, sử dụng ma túy trên địa bàn ngày càng phức tạp, tinh vi. Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh đã có nhiều văn bản chỉ đạo thành lập Ban chỉ đạo Phòng chống ma túy, chỉ đạo các cấp, các ngành tích cực tham gia phòng chống ma túy. Vì vậy trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, lãnh đạo hai ngành Công an và Viện kiểm sát đã phối hợp chặt chẽ trong công tác phòng chống tội phạm, đặc biệt là trong công tác phòng chống tội phạm về ma túy. Lãnh đạo hai ngành đã đề ra nhiều biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác điều tra và kiểm sát điều tra. Tham mưu đề xuất kiến nghị, tranh thủ sự lãnh đạo của cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương nhằm huy động sức mạnh của toàn dân, của hệ thống chính trị vào phòng chống tội phạm ma tuý, nhưng lấy công tác tuyên truyền phòng chống ma túy là chủ đạo xuyên suốt quá trình giải quyết các vụ án, được thể hiện trên các mặt sau:
Thứ nhất, tuyên truyền để nhân dân biết được hậu quả của người sử dụng ma túy, tính nguy hiểm của tội phạm ma túy, để nhân dân chủ động phòng chống các tệ nạn và tội phạm ma túy, tố giác các vi phạm và tội phạm về ma túy; ủng hộ, hợp tác chặt chẽ với cơ quan điều tra trong việc bắt, khám xét các đối tượng tội phạm về ma túy... Kết quả trong 2 năm qua, cơ quan điều tra 2 cấp đã nhận được nhiều tin báo tố giác tội phạm về ma túy trong đó có 47 tin đã được chuyển hóa thành chứng cứ để phá án thành công. 100% các vụ bắt, khám xét của cơ quan điều tra đều được quần chúng nhân dân ở địa phương đồng tình ủng hộ hoặc tạo điều kiện cho việc bắt, khám xét đạt kết quả.
Thứ hai, tuyên truyền vận động bị can phạm tội về ma túy thấy được hành vi sai trái, tội lỗi của mình để hợp tác với cơ quan điều tra khai báo thành khẩn về hành vi phạm tội của mình và đồng bọn... Qua thực tiễn cho thấy đây là việc làm khó vì hầu hết các đối tượng phạm tội về ma túy hầu hết đều có tiền án, tiền sự. Chúng đã thành lập đường dây, cấu kết chặt chẽ với nhau, dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt để thực hiện tội phạm và vì lợi ích, lợi nhuận chúng bất chấp tất cả thậm chí cả tính mạng của mình để che dấu hành vi phạm tội của mình và đồng bọn, Chính vì lẽ đó, đối với kiểm sát viên, điều tra viên làm công tác này không những đòi hỏi phải là cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, có kiến thức về xã hội và nghiệp vụ sâu sắc mà còn đòi hỏi phải có tích kỷ luật, tính kiên trì và tư duy linh hoạt để ứng phó với những tình huống cụ thể để vận động, tuyên truyền để cho bị can thấy ân hận hay day dứt về những hậu quả do hành vi phạm tội của mình gây ra nhận thức được chính sách pháp luật, chế độ khoan hồng của nhà nước để thành khẩn khai báo hành vi phạm tội một cách khách quan.
Với trách nhiệm của Viện kiểm sát là kiểm sát chặt chẽ việc giải quyết tin báo tội phạm, việc bắt, khám xét của cơ quan điều tra và nâng cao chất lượng các quyết định phê chuẩn bắt khẩn cấp, phê chuẩn khởi tố bị can, lệnh tạm giam... đảm bảo các trường hợp bắt, khởi tố điều tra đều đúng người đúng tội, đúng pháp luật nên chúng tôi đã phân công kiểm sát viên phối hợp chặt chẽ với điều tra viên để phân loại, xử lý chính xác các tin báo, tố giác tội phạm về ma túy. Đặc biệt ở cấp tỉnh chúng tôi đã đề ra chỉ tiêu kiểm sát viên tham gia lấy lời khai, hỏi cung bị can 100% các trường hợp bắt khẩn cấp hoặc truy xét trước khi phê chuẩn quyết định bắt khẩn cấp hoặc phê chuẩn khởi tố bị can, đặc biệt là đối với các bị can không nhận tội để phối hợp với điều tra viên có biện pháp đấu tranh. Và cũng như trên đã trình bày, trong đấu tranh với tội phạm ma túy chúng tôi lấy phương châm giáo dục, tuyên truyền là chính, chống dụ cung, mớm cung hoặc nhục hình. Kết quả trong 2 năm qua (2011-2012) Phòng 2 - Viện kiểm sát tỉnh phối hợp với Phòng PC47 - Công an tỉnh Bắc Giang tuyên truyền giác ngộ được 10 bị can trong đó chủ yếu là các bị can phạm tội có mức án phải xử phạt cao, kể cả tử hình đã hợp tác với cơ quan điều tra tự thú về hành vi phạm tội của mình, khai báo ra đường dây, đồng bọn cùng phạm tội hoặc tích cực giúp cơ quan điều tra giải quyết vụ án...
Trong công tác điều tra và kiểm sát điều tra các vụ án ma túy cho thấy ngoài những nội dung tuyên truyền nêu trên cần lưu ý đến 2 nội dung đó là tuyên truyền chống tự sát và chống tái phạm, tự giác thành khẩn khai báo tố giác tội phạm. Trong số các bị can phạm tội về ma túy có nhiều bị can biết chắc mình bị xét xử ở mức tử hình nên có dấu hiệu tâm lý rất phức tạp thường biểu hiện bằng nhiều hành vi tiêu cực như bất hợp tác với cơ quan điều tra, hoặc có ý định tự sát. Trong những trường hợp này chúng tôi đã phối hợp với điều tra viên để vận động, tuyên truyền cho bị can thấy được ý nghĩa của của cuộc sống, thấy được trách nhiệm của bản thân mình với gia đình, vợ con... để từ bỏ những suy nghĩ và việc làm tiêu cực. Trong năm 2012, VKSNS tỉnh Bắc Giang đã giác ngộ được 2 đối tượng từ bỏ ý định tự sát; Đến nay cả 2 bị can này đã tích cực hợp tác với cơ quan điều tra trong quá trình điều tra vụ án.
Đối với công tác tuyên truyền chống tái phạm đây là công việc lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị xã hội nhưng với trách nhiệm của mình, Viện kiểm sát và cơ quan điều tra cũng cần phải thấy được trách nhiệm của mình nhằm tuyên truyền cho các bị can để tránh tái phạm sau khi mãn hạn tù.
Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phòng chống ma túy nói chung và công tác phối hợp tuyên truyền phòng chống ma túy giữa Viện kiểm sát nhân dân với cơ quan điều tra trong điều tra các vụ án nói riêng chúng tôi đưa ra một số giải pháp và kiến nghị như sau:
Các địa phương phải chú trọng phát triển kinh tế, xã hội nhằm cải thiện đời sống nhân dân, giải quyết việc làm cho người lao động, các địa phương phải tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật về phòng chống ma rúy sâu rộng đến quần chúng nhân dân, gắn với cuộc vận động “xây dựng xã, phường văn hóa, không có tệ nạn ma túy: Nâng cao nhận thức của nhân dân, của cán bộ, đảng viên về hậu quả, tác hại của ma túy đến mỗi người, tự nguyện tích cực tham gia vào tự phòng, chống ma túy tạo thành phong trào hành động phòng chống ma túy rộng khắp.
Tăng cường vai tò lãnh đạo, quản lý của các cấp ủy đảng, chính quyền phường xã cùng với các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức xã hội với công tác đấu tráng phòng, chống và kiểm soát ma túy trên địa bàn. Chú trọng công tác quản lý hỗ trợ, giúp đỡ các đối tượng sau cai nghiện, mãn hạn tù tái hòa nhập cộng đồng, đặc biệt là việc xây dựng những chính sách hỗ trợ cho người sau cai nghiện và mãn hạn tù có việc làm, chống tái nghiện, tái phạm. Xác định trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác phòng chống ma tuý. Trọng điểm là các tụ điểm ma tuý.
Nhà nước cần nhanh chóng nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng chống ma túy, sửa đổi 01 số điều luật quy định về tội phạm ma túy không còn phù hợp với thực tế, nhất là Thông tư liên ngành hướng dẫn xử lý các tội phạm về ma túy có nhiều điểm không còn phù hợp với thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử cụ thể cần sửa đổi Điều 192, 196 Bộ luật hình sự và Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP ngày 24/12/2007 quy định về việc xử lý các hành vi phạm tội về ma tuý trong một điều luật.
Chính phủ cần nghiên cứu tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật và đội ngũ cán bộ làm công tác phòng chống ma túy, có chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với lực lượng làm công tác này để kịp thời động viên họ yên tâm công tác.
5. Tham luận của đồng chí Đinh Văn Bình, Phó trưởng phòng 1A Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh
Bắc Ninh là một tỉnh nằm trong khu vực kinh tế trọng điểm Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh có vị trí địa lý nằm giữa ba tuyến đường giao thông quan trọng là tuyến: Lạng Sơn - Bắc Ninh - Hà Nội; tuyến Tây Bắc - Bắc Ninh - Quảng Ninh; tuyến Thái Nguyên - Bắc Ninh - Bắc Giang do vậy có điều kiện thuận lợi cho việc giao thông, đi lại, và phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội. Nhưng bên cạnh đó, với vị trí như vậy tỉnh Bắc Ninh cũng là nơi chung chuyển ma tuý từ bên ngoài vào địa bàn. Kết hợp với điều kiện xã hội của Bắc Ninh, là một tỉnh có mật độ dân số đông, trong những năm gần đây cùng với cả nước Bắc Ninh đang tiến hành mạnh mẽ công cuộc công nghiệp hoá - hiện đại hoá, tốc độ đô thị hoá phát triển nhanh, nhà máy, xí nghiệp, mọc lên nhiều, thu hút một lượng lớn lao động ở trong và ngoài tỉnh vào làm việc. Cùng với nhiều vấn đề xã hội nảy sinh (như việc làm, an ninh chính trị, xã hội) tình hình vi phạm, tệ nạn ma túy nói chung và tội phạm về ma tuý nói riêng diễn biến rất phức tạp.
Nhận thức rõ tác hại khôn lường do ma tuý gây ra cho đời sống xã hội, Đảng và nhà nước ta đã ban hành nhiều Chỉ thị, Quyết định về việc tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với công tác phòng chống ma túy trong tình hình mới và Chương trình, mục tiêu quốc gia về phòng chống ma túy. Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh đã chỉ đạo sát sao đối với các cơ quan, tổ chức và toàn dân đối với hoạt động phòng chống ma túy. Ủy ban tỉnh Bắc Ninh thành lập Ban chỉ đạo phòng chống AIDS và phòng chống tệ nạn ma túy, mại dâm. Hàng năm, Ban chỉ đạo đều xõy dựng kế hoạch công tác phòng, chống ma túy, mở đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm về ma túy, tổ chức tốt các hoạt động nhân tháng hành động phòng, chống ma túy, ngày toàn dân tham gia phòng, chống ma túy và được triển khai thực hiện từ các ban ngành ở Tỉnh đến các cơ sở và toàn dân, quyết tâm đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống xã hội.
Cùng với chương trình phòng chống ma túy của Trung ương và của Tỉnh thì Ban cán sự đảng, Đảng uỷ Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã tổ chức quán triệt, đến toàn thể Cán bộ, Kiểm sát viên trong toàn ngành những văn bản pháp luật về phòng, chống ma tuý. Ban cán sự Đảng, Đảng uỷ Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã thành lập ban chỉ đạo phòng, chống ma tuý do một đồng chí Lãnh đạo Viện làm trưởng ban. Ban chỉ đạo phòng chống ma tuý của Viện kiểm sát tỉnh hoạt động thường xuyên và đã chỉ đạo tốt việc thực hiện tốt các đề án phòng chống ma tuý của Uỷ ban Quốc gia về phòng chống ma tuý. Mặt khác Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh còn tham mưu cho cấp Uỷ Đảng đề ra các biện pháp phối hợp đấu tranh phòng ngừa tệ nạn ma tuý và tội phạm về ma tuý với các cơ quan hữu quan, góp phần đáng kể làm giảm tệ nạn nghiện ma tuý và tội phạm về ma tuý, trên địa bàn tỉnh.
Trong nhưng năm gần đây, tệ nạn ma túy và hoạt động của tội phạm ma túy trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh diễn biến rất phức tạp. Ngoài những tụ điểm bán ma túy trên địa bàn cho những người nghiện ma túy, thì thời gian gần đây Bắc Ninh còn là nơi trung chuyển ma túy với số lượng lớn với các tỉnh như: Tuyến Tây Bắc - Hà Nội - Bắc Ninh; Bắc Giang - Bắc Ninh; Bắc Ninh - Lạng Sơn; Bắc Ninh - Quảng Ninh. Cùng với sự phức tạp về tội phạm ma túy thì tệ nạn nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh cũng phức tạp và chưa có chiều hướng giảm. Những người nghiện ma túy tập chung nhiều ở những địa bàn trọng điểm, phức tạp, như: TP Bắc Ninh, TX Từ Sơn, huyện Gia Bình, huyện Tiên Du (14/14 xã có người nghiện ma túy). Các đối tượng nghiện ma túy trước đây chủ yếu sử dụng heroin, nhưng thời gian gần đây xu hướng sử dụng ma túy tổng hợp tăng nhiều. Điều đáng báo động là hiện nay tệ nạn ma tuý đã xâm nhập vào học đường, có nhiều học sinh PTTH đã mắc nghiện ma tuý, cán bộ công chức, người lao động làm việc tại các cơ quan, nhà máy xí nghiệp mắc nghiện cũng chiếm một tỷ lệ đáng kể. Đáng lưu ý là số người mắc nghiện ma tuý ở độ tuổi dưới 30 chiếm tỷ lệ tương đối lớn. Việc mắc nghiện của họ có nhiều nguyên nhân như: Chơi bời lêu lổng, bị bạn bè rủ dê lôi kéo, không có nghề nghiệp hoặc nghề nghiệp không ổn định, mâu thuẫn xung đột với gia đình...
Mặc dù số lượng án ma túy trong những năm qua trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh so với một số tỉnh thì không phải là nhiều. Song loại tội phạm này xảy ra trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ngày càng diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của bọn tội phạm ngày càng tinh vi, xảo quyệt, việc triệt phá các đường dây mua bán ma tuý lớn gặp rất nhiều khó khăn và phức tạp. Những năm trước đây thì số vụ án ma tuý bị khám phá chủ yếu là các con nghiện mua ma tuý về bán lẻ lấy lãi hoặc các con nghiện mua ma tuý về để sử dụng. Số lượng ma tuý bị bắt thu giữ chủ yếu là hêrôin còn các chất ma tuý khác không đáng kể. Song những năm gần đây, những vụ án ma túy với số lượng lớn đã tăng nhiều, các chất ma túy tổng hợp ngày càng nhiều, đối tượng phạm tội ngày càng liều lĩnh, sẵn sàng sử dụng vũ khí “nóng” khi bị bắt giữ, sẵn sàng chống đối lực lượng chức năng.
Đứng trước tác hại của ma túy cũng như thực trạng của tệ nạn nghiện ma túy, tội phạm nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh thì các ban ngành, đoàn thể và nhân dân đều xác định để ngăn chặn và tiến tới loại bỏ tệ nạn nghiện ma túy ra khỏi đời sống xã hội, thì một trong các công tác thực hiện đó là công tác tuyên truyền phòng chống tệ nạn nghiện ma túy. Các biện pháp cơ bản để thực hiện công tác tuyên truyền này trong những năm qua thể hiện như sau:
Biện pháp tuyên truyền thông qua các phương tiện thông tin đại chúng: Việc tuyên truyền được tổ chức thực hiện thường xuyên thông qua đài truyền hình của tỉnh và đài phát thanh từ tỉnh đến cơ sở. Hàng năm, biên soạn viết trên 350 tin bài phát sóng trên Đài PTTH tỉnh và phát trên hệ thống loa truyền thanh các huyện, thành phố, thị xã và cả khu dân cư; kẻ vẽ hàng ngàn pano, khẩu hiệu, áp phích, băng zon, băng vượt đường; tích cực tổ chức các biện pháp tuyên truyền bằng hình thức sân khấu hóa, chiếu phim lưu động, kể truyện. Các nội dung tuyên truyền đều phản ánh tác hại của ma túy, hậu quả của tệ nạn nghiện ma túy mà bản thân người nghiện, gia đình của người nghiện cũng như xã hội phải gánh chịu... tuyên truyền cả về quy định của pháp luật về ma túy cũng như cách chống ma túy để toàn dân cùng thực hiện.
Biện pháp tuyên truyền thông qua các hoạt động của Cơ quan, tổ chức: Hàng năm, các cơ quan, tổ chức trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, thông qua các hoạt động chuyên môn của mình đã thường xuyên tuyên truyền phòng chống tệ nạn ma túy dưới nhiều hình thức khác nhau, mở các lớp tập huấn cho các tập thể, cá nhân về kiến thức phòng chống tệ nạn và tội phạm ma túy, cụ thể như: Hội liên hiệp phụ nữ đã tuyên truyên thông qua các hoạt động của các mô hình phong trào (như Câu lạc bộ đồng cảm, Câu lạc bộ tình thương và trách nhiệm...). Tích cực tuyên truyền và vận động trên 20.400 gia đình hội viên ký cam kết gia đình không có con em mắc tệ nạn nghiện ma túy. Mở nhiều lớp tập huấn về phòng, chống ma túy cho 292 cán bộ chuyên trách; Đoàn thanh niên tuyên truyền tệ nạn ma túy thông qua hàng trăm câu lạc bộ "Thanh niên phòng chống ma túy" từ Tỉnh đoàn đến Đoàn thanh niên các cơ sở. Liên đoàn lao động tỉnh tổ chức trên 20 lớp tập huấn về phòng chống tệ nạn ma túy cho trên 3.500 công nhân viên chức lao động; Hội Nông dân, Hội cựu chiến binh cũng mở nhiều lớp tập huấn kiến thức về ma túy, các hội viên đều tham gia ký cam kết về quản lý, giáo dục con, em mình nói không với ma túy. Tổ chức giúp đỡ cho những người cai nghiện tại cộng đồng. Giúp đỡ cho những người sau cai nghiện hòa nhập cộng đồng, tạo điều kiện việc làm để và các điều kiện khác để không tái nghiện ma túy trở lại.
Ngành Giáo dục và đào tạo đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin tuyên truyền, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục trực tiếp về phòng, chống ma túy, tổ chức cho học sinh, sinh viên trong nhà trường ký cam kết không sử dụng ma túy, phát động phong trào xây dựng mô hình “Nhà trường không ma túy”, xây dựng và duy trì hòm thư “Vì tương lai bạn bè”; phối hợp giữa gia đình và nhà trường quản lý học sinh, sinh viên, tổ chức nhiều sân chơi bổ ích, lành mạnh… nhằm tăng cường nhận thức đầy đủ và sâu sắc về tác hại, sự nguy hiểm của ma túy để các em học sinh, sinh viên có biện pháp phòng, tránh. Phối hợp với cơ quan y tế tiến hành xét nghiệm cho 200 em ở các trường học có nghi vấn sử dụng chất ma túy để qua đó là cơ sở tuyên truyền, có sức thuyết phục đối với các em học sinh.
Mật trận Tổ quốc tỉnh hàng năm đều phát động các phong trào toàn dân hưởng ứng tham gia các hoạt động có tác dụng tích cực đẩy lùi tệ nạn ma túy như: Phong trào toàn dân tham gia phòng ngừa tội phạm, tệ nạn xã hội; cảm hóa người lầm lỗi tại gia đình và cộng đồng dân cư. Tổ chức cho trên 115.000 hộ gia đình ký cam kết không có con em phạm tội và mắc tệ nạn ma túy; 56 lớp tập huấn kiến thức về ma túy, tạo điều kiện cho 91 gia đình có người nghiện ma túy được vay vốn để phát triển kinh tế. Tổ chức Hội thi tuyên truyền viên giỏi về hoạt động phòng, chống ma túy trong thanh thiếu niên. Xây dựng mới 13 mô hình xã, phường, thị trấn lành mạnh không có tệ nạn ma túy, mại dâm. Phối hợp các ngành, đoàn thể lồng ghép công tác phòng chống ma túy với cuộc vận động "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư"; nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức nhân dân tự quản như: "Khu phố tự quản", "Tổ an ninh nhân dân"... Tổ chức cho người nghiện đăng ký tình trạng nghiện ma túy và hình thức cai nghiện; quản lý chặt chẽ số người nghiện ma túy; quản lý giáo dục những người đã hoàn thành thi hành án hoặc xử phạt hành chính từ các trại giam, cơ sở giáo dục, trại giáo dưỡng, cơ sở chữa bệnh bắt buộc về địa phương...từng bước xây dựng xã, phường không ma túy.
Cùng với sự nâng cao biện pháp tuyên truyền tệ nạn nghiện ma túy của của các cơ quan đoàn thể thì ngành Kiểm sát Bắc Ninh cũng chủ động và tích cực thực hiện. Hàng năm, Ban cán sự đảng, Đảng uỷ Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh thường xuyên tổ chức tuyên truyền và giáo dục đến toàn thể cán bộ đảng viên trong toàn ngành về tác hại của ma tuý bằng nhiều hình thức khác nhau như: hội họp, phổ biến văn bản liên quan, xây dựng kế hoạch phòng chống ma tuý trong nội bộ ngành. Cán bộ, đảng viên cam kết bản thân và người thân trong gia đình không mắc vào tệ nạn ma tuý. Hàng tháng các chi bộ họp kiểm điểm nghiêm túc về trách nhiệm của từng đảng viên trong việc thực hiện chỉ thị của Bộ chính trị và các văn bản pháp luật qui định về công tác phòng, chống ma tuý.
Viện kiểm sát nhân dân hai cấp thường xuyên phối hợp với các cơ quan hữu quan nói chung và các cơ quan chuyên trách phòng chống ma tuý nói riêng, tổ chức tuyên truyền vận động giác ngộ tới cán bộ công chức và quần chúng nhân dân lao động về tác hại của ma tuý và cách phòng chống đến tận các thôn xóm, khu phố, xã phường thị trấn và trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Hoạt động tuyên truyền, giáo dục trong nhân dân nhằm góp phần nâng cao ý thức đấu tranh phòng và chống tội phạm ma tuý, tệ nạn ma túy trong ngành kiểm sát Bắc Ninh còn được thông qua hoạt động xử lý tội phạm về ma túy như: Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh đã chủ động phối hợp với cơ quan điều tra, phân loại xử lí kịp thời, đề ra các giải pháp đẩy nhanh tiến độ điều tra, giải quyết dứt điểm các vụ án phức tạp. Phối hợp chặt chẽ với Toà án để xét xử nhanh chóng kịp thời và đưa nhiều vụ án về ma tuý đi xét xử lưu động nhằm mục đích tuyên truyền giáo dục tinh thần đấu tranh phòng chống ma tuý sâu rộng trong quần chúng nhân dân. Viện kiểm sát nhân dân hai cấp ở tỉnh Bắc Ninh cũng tham gia tích cực, đầy đủ các đợt cao điểm về phòng chống ma tuý do liên ngành tư pháp trung ương phát động, kết thúc các đợt cao điểm đơn vị đều tiến hành tổng kết, rút kinh nghiệm.
Trong những năm qua, công tác tuyên truyền phòng chống tệ nạn ma túy đã đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, đã góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế và đảm bảo an ninh, trật tự xã hội.
- Bằng nhiều phương thức, chương trình tuyên truyền phù hợp, bám sát thực tế cuộc sống của các phương tiện thông tin đại chúng, cũng như các hoạt động của các cơ quan, tổ chức đoàn thể mà toàn thể nhân dân luôn lưu ý, nhận thức cao đối với vấn nạn này. Mỗi gia đình đều có trách nhiệm trong việc quản lý giáo dục thanh viên trong gia đình, thân nhân của mình về tác hại của ma túy và thực hiện tốt quy định của pháp luật về phòng, chống tệ nạn nghiện ma túy.
- Đến nay, các tổ chức đoàn thể cũng như mọi người dân đã tham gia, hỗ trợ hoạt động cai nghiện ma túy tại các cơ sở cai nghiện và tại cộng đồng, từng bước kiểm soát, quản lý chặt chẽ các đối tượng nghiện ma túy và các đối tượng nghi vấn; đồng thời giúp đỡ các đối tượng này hòa nhập với cộng đồng, phòng, chống tái nghiện. Bên cạnh đó, mọi người dân cũng rất tích cực trong việc phát hiện, cung cấp nhanh chóng các thông tin về tệ nạn ma túy cho cơ quan công an hoặc các cơ quan khác có thẩm quyền.
- Chương trình công tác phòng, chống tệ nạn nghiện ma túy của chính quyền địa phương bước đầu mang lại nhiều tác động tích cực cho xã hội. Đến nay đã hạn chế được sự gia tăng số người nghiện ma túy. Các tụ điểm phức tạp về mua bàn ma túy, tụ điểm về sử dụng ma túy phức tạp đã được triệt pháp. Ở các địa bàn trước đây không có người nghiện ma túy vẫn tiếp tục duy trì không có người nghiện ma túy.
- Thông qua công tác phòng, chống tệ nạn nghiện ma túy của các cấp chính quyền, một số địa bàn trên địa phương đã làm tốt công tác hỗ trợ sau cai nghiện. Sau khi cai nghiện thành công, người cai nghiện được tái hòa nhập cộng đồng với một công việc ổn định và được sống trong môi trường xã hội không kỳ thị, phân biệt. Đặc biệt, ở một số địa phương còn có chính sách hỗ trợ vay vốn, tạo việc làm cho các đối tượng sau cai nghiện.
Để thực hiện có hiệu quả trong công tác tuyên truyền phòng, chống tệ nạn nghiện ma túy cần thực hiện các giải pháp trọng tâm sau:
- Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, của Lãnh đạo các cơ quan, đoàn thể đối với công tác phòng chống tệ nạn ma túy, tội phạm về ma túy. Kiện toàn hệ thống tổ chức bộ máy phòng chống ma túy, nâng cao năng lực cán bộ chuyên trách phòng, chống tệ nạn ma túy ở các cấp, đặc biệt là cấp xã, phường, thị trấn. Việc thực hiện tuyên truyền phòng, chống tê nạn ma túy phải được thực hiện thường xuyên, lâu dài.
- Mở rộng và nâng cao hiệu quả xây dựng xã, phường lành mạnh là một trong những giải pháp quan trọng làm chuyển hóa địa bàn, giảm tệ nạn xã hội. Gắn chặt xây dựng xã, phường lành mạnh với cuộc vận động để toàn dân tham gia phòng chống tệ nạn ma túy; tăng cường vận động, thuyết phục để phòng ngừa tệ nạn xã hội. Tăng cường truy quét ổ nhóm, đường dây tội phạm buôn bán ma túy, các địa phương cần tập trung mạnh mẽ, kiên quyết lặp lại trật tự, kỷ cương làm lành mạnh hóa các hoạt động kinh doanh, dịch vụ, kết hợp chặt chẽ giữa quản lý ngành và quản lý địa bàn.
- Phát động phong trào toàn dân phát hiện, tố giác tội phạm, vận động đối tượng nghiện và gia đình tự khai báo. Tổ chức cai nghiện tại các Trung tâm chữa bệnh - giáo dục - lao động xã hội, các trường, các cơ sở và tại gia đình, cộng đồng. Tập trung giải quyết tốt các vấn đề sau cai nghiện, tổ chức dạy nghề, hỗ trợ vốn, tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo... để giúp các đối tượng vi phạm pháp luật tái hòa nhập cộng đồng. Xử lý nghiêm khắc các hành vi vi phạm hoặc tái phạm các quy định của pháp luật về phòng, chống các tệ nạn xã hội và tệ nạn ma túy.
- Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho người dân, để họ hiểu rõ hơn những quy định của pháp luật về ma túy và các tác hại do ma túy gây ra; gia đình phải quản lý và quan tâm giáo dục con em mình biết tránh xa hiểm họa này, kiên quyết không để bị lôi kéo vào con đường nghiện ma túy; chính quyền, các ngành và đoàn thể tổ chức nhiều hơn nữa các hoạt động lành mạnh phù hợp tuổi trẻ để thu hút thanh niên, thông qua đó, tuyên truyền vận động phòng, chống ma túy.
- Tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền giáo dục về tác hại của ma tuý bằng nhiều hình thức phong phú, khi tuyên tuyền cần viện dẫn những trường hợp cụ thể xảy ra trong thực tế để có sức thuyết phục cao đối với nhân dân. Đối tượng tuyên truyền cần sâu, rộng hơn, tập chung hướng vào những nơi có nguy cơ cao về tệ nạn ma túy, như: Những con, em của gia đình có hoàn cảnh đặc biệt, những người không có việc làm cũng như những người lao động ở các khu công nghiệp.
- Tạo việc làm cho những người thất nghiệp. Đặc biệt là những người sau cai nghiện và những người sau khi chấp hành xong hình phạt tù để giúp họ tái hoà nhập với cộng đồng. Tiến tới xây dựng mô hình quản lý sau cai nghiện.
- Chủ động tích cực đấu tranh với các loại tội phạm về ma tuý, nhất là các tụ điểm, những địa bàn trọng điểm.
-Chính quyền, ban ngành đoàn thể ở địa phương và quần chúng nhân dân phải quan tâm ủng hộ và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác đấu tranh phòng chống vi phạm và tội phạm về ma tuý. Đặc biệt là các cơ quan ngành dọc cấp trên kịp thời đôn đốc chỉ đạo hướng dẫn đối với cấp dưới để góp phần tích cực vào quá trình đấu tranh phòng chống tệ nạn ma tuý đạt kết quả cao.
- Hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật đối với công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung nhất là hệ thống văn bản pháp luật về đấu tranh phòng chống ma tuý phải đầy đủ, thống nhất và kịp thời.
- Tăng cường hơn nữa cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiệp vụ chuyên môn cho công tác đấu tranh phòng chống tội phạm về ma tuý.
6. Tham luận của đồng chí Lưu Văn Mẫn, Trưởng phòng 1A Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc
Vĩnh Phúc là tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, phía Bắc giáp tỉnh Thái Nguyên và Tuyên Quang, Phía Tây giáp Phú Thọ, phía Đông và phía Nam giáp thủ đô Hà Nội. Tỉnh Vĩnh Phúc có 9 đơn vị hành chính bao gồm: thành phố Vĩnh Yên, thị xã Phúc Yên, các huyện Bình Xuyên, Lập Thạch, Sông Lô, Tam Dương, Tam Đảo, Vĩnh Tường, Yên Lạc. Tỉnh có diện tích tự nhiên1.236,5 km2, dân số 1.014.598 người, mật độ dân số 819 người/km2. Tỉnh lỵ của Vĩnh Phúc là thành phố Vĩnh Yên, cách trung tâm thủ đô Hà Nội 50km và cách sân bay quốc tế Nội Bài 25km. Tỉnh là nơi giao nhau giữa các vùng trong cả nước, có các hệ thống giao thông huyết mạch quan trọng như đường hàng không, đường sông, đường bộ và đường sắt…
Từ năm 1997 (tái lập tỉnh Vĩnh Phúc) kinh tế tỉnh Vĩnh Phúc phát triển nhanh chóng. Nhìn chung, tốc độ tăng trưởng luôn đạt mức cao trong số các tỉnh Đồng bằng sông Hồng và Vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc, tăng gấp 2 lần so với tốc độ trung bình của cả nước, tuy nhiên năm 2012 do kinh tế suy giảm chung, kinh tế Vĩnh Phúc cũng ảnh hưởng về tăng trưởng và thu ngân sách giảm so với kế hoạch đề ra, hụt hơn 5 ngàn tỷ đồng.
Những thành tựu tích đạt được về phát triển kinh tế - xã hội Vĩnh Phúc trong thời gian qua là đáng tự hào. Tuy nhiên, theo đó tình hình tội phạm cũng gia tăng đáng kể; Tội phạm về ma túy đã phải xử nhiều vụ có mức án đến chung thân và tử hình. Công tác đấu tranh phòng, chống tệ nạn ma túy diễn ra cũng hết sức quyết liệt. Cụ thể:
Chỉ lấy số liệu năm 2012 thì với tỉnh Vĩnh Phúc, công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và phòng chống HIV/AIDS đã thu được những kết quả quan trọng. Cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp, các sở ngành, Ban chỉ đạo từ tỉnh xuống cơ sở đã quan tâm chỉ đạo thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và phòng, chống HIV/AIDS; góp phần thực hiện tốt mục tiêu kiềm chế sự gia tăng của tội phạm và tệ nạn ma túy. Trên địa bàn tỉnh, chưa phát hiện việc trồng cây có chứa chất ma túy.
Để thực hiện tốt hơn công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy và phòng chống HIV/AIDS; tỉnh đã chỉ đạo sơ kết nhân rộng các mô hình phòng chống ma túy; mô hình dòng họ tự quản về an ninh trật tự, phòng chống ma túy; vận động quần chúng nhân dân cung cấp gần 5.000 tin báo tố giác tội phạm, trong đó có trên 2.200 tin báo có giá trị; duy trì và củng cố hơn 1 vạn tổ liên gia tự quản, trong đó có gần 1.300 mô hình tổ liên gia tự quản tiêu biểu. Toàn tỉnh đã thành lập được 120 Câu lạc bộ, đội nhóm thanh niên tham gia các mô hình: Câu lạc bộ nói không với ma túy; Câu lạc bộ tuổi trẻ với pháp luật; trung tâm hỗ trợ thanh niên công nhân; Hợp tác xã dịch vụ nhà trọ thanh niên công nhân; Câu lạc bộ thanh niên đường phố với hơn 4.000 đoàn viên thanh niên tham gia. Trong năm cũng đã tổ chức được hơn 3.100 buổi, lớp tuyên truyền, tập huấn phóng chống tội phạm, ma túy, Phòng chống HIV/ AIDS cho 225 ngàn lượt đoàn viên thanh niên…
Từ khi Bộ luật hình sự bỏ tội “Sử dụng trái phép chất ma túy” thì việc các con nghiện sử dụng ma túy trở nên thoải mái hơn, tự do hơn, đòi hỏi nguồn cung nhiều hơn. Từ đó, một số địa phương như Vĩnh Tường, Lập Thạch đã hình thành các tụ điểm cung cấp ma túy nhỏ lẻ, di động và sau đó hình thành các đường dây ma túy nhỏ từ các thôn đến các xã. Đáng chú ý là trên địa bàn huyện miền núi Tam Đảo, do sự phát triển của khu danh thắng Tây Thiên và khu nghỉ mát Tam Đảo, ma túy xâm nhập vào địa bàn qua khách du lịch xuất hiện ngày càng nhiều.
Thủ đoạn hoạt động của các tội phạm về ma túy ngày càng tinh vi, liên tục thay đổi để đối phó với lực lượng Công an. Các đối tượng phạm tội về ma túy hầu hết là những người nghiện. Từ nghiện ma túy dẫn đến nảy sinh nhiều loại tội phạm khác như: Cướp, Cướp giật, Trộm cắp tài sản... Hiện nay, nơi tập trung nhiều nhất đối tượng nghiện ma túy là thành phố Vĩnh Yên, thị xã Phúc Yên, huyện Tam Dương và huyện Bình Xuyên. Phần lớn những đối tượng trên là những người không có nghề nghiệp hoặc nghề nghiệp không ổn định, chủ yếu trong độ tuổi từ 20 đến 39 tuổi, đa số là nam giới và là dân tộc Kinh. Công tác cai nghiện tại các trung tâm cai nghiện đã được các địa phương quan tâm, triển khai nhưng hiệu quả đạt được chưa cao. Phần lớn con nghiện đều là dân lao động nghèo nên không có điều kiện vào trung tâm. Một số đối tượng đi cai nghiện sau đó trở về địa phương do kinh tế khó khăn, không có việc làm, môi trường sống không lành mạnh dẫn đến tái nghiện. Tỷ lệ tái nghiện cao. Số người cai nghiện tại cộng đồng ít mang lại hiệu quả do người nghiện vẫn thường xuyên tiếp xúc với môi trường có ma túy nên khó bỏ được ma túy.
Số lượng các vụ phạm tội về ma túy gia tăng hàng năm và có xu hướng năm sau cao hơn năm trước. Qua công tác đấu tranh cho thấy, số lượng ma tuý thu giữ trong các vụ mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép chất ma tuý có xu hướng tăng lên.
Quan hệ phối hợp giữa Viện kiểm sát nhân dân với các cơ quan chức năng địa phương trong đấu tranh phòng, chống tệ nạn ma túy :
Tệ nạn ma tuý gây ra nhiều tác hại to lớn đối với đời sống gia đình và xã hội, là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm phát sinh tội phạm, tệ nạn xã hội và lây nhiễm HIV/AIDS. Những hậu quả mà ma túy gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình phát triển kinh tế - xã hội và an ninh trật tự của địa phương. Với thực tế như vậy, hằng năm VKSND tỉnh Vĩnh Phúc trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình luôn xác định tầm quan trọng của công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy nói riêng trong kế hoạch phòng chống tội phạm nói chung. Muốn làm tốt công tác này cần thiết phải duy trì và tăng cường mối quan hệ phối hợp giữaViện kiểm sát nhân dân với các cơ quan chức năng địa phương, đặc biệt đối với các cơ quan tư pháp trên địa bàn.
Hưởng ứng chương trình hành động phòng, chống tệ nạn xã hội (ma túy, mại dâm) của Chính phủ và của tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2001 – 2005; Thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 54-CT/TW ngày 30/11/2005 của Ban Bí thư về tăng cường lãnh đạo công tác phòng, chống AIDS trong tình hình mới; Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới; Các chỉ thị của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác phòng chống HIV/AIDS và tệ nạn ma túy; Tiếp tục hưởng ứng chương trình hành động phòng chống tệ nạn xã hội của Chính Phủ và của tỉnh các giai đoạn 2006 – 2011, 2012 – 2015, các sở ban ngành trong tỉnh và Viện kiểm sát nhân dân tỉnh đã có sự phối kết hợp chặt chẽ trong việc tổ chức, tuyên truyền, vận động nhân dân phòng, chống tệ nạn ma túy. Tuyên truyền bằng nhiều hình thức như vẽ tranh cổ động, pa nô, áp phích, khẩu hiệu, tranh triển lãm, tuyên truyền lưu động đến tận vùng sâu, vùng xa, dân tộc ít người. Tích cực tuyên truyền trên báo, đài truyền thanh, đến tận khu dân cư về tác hại của ma tuý và đấu tranh phòng chống tệ nạn ma tuý.
Hằng năm, Ban chỉ đạo phòng chống tệ nạn xã hội tỉnh Vĩnh Phúc đã chỉ đạo Ban chỉ đạo phòng chống tội phạm ma tuý các huyện, thành, thị thường xuyên nắm bắt, phân loại các đối tượng nghiện trên địa bàn để có kế hoạch quản lý, vận động, giáo dục, đồng thời lập hồ sơ đưa các đối tượng đi cai nghiện bắt buộc tại các trung tâm của tỉnh và tổ chức cho các đối tượng có đủ điều kiện cai nghiện tại gia đình và cộng đồng. Viện kiểm sát nhân dân đã chủ động cùng cơ quan Công an bằng nhiều biện pháp phối hợp như kiến nghị chính quyền địa phương quản lý rà soát nắm chắc số người nghiện và phân loại các đối tượng để đưa đi cai nghiện bắt buộc đảm bảo công tác này được thực hiện nghiêm túc và kịp thời.
Các đơn vị thường xuyên tổ chức cho cán bộ, kiểm sát viên tham gia tuyên truyền, cổ động về công tác đấu tranh bài trừ tội phạm, tệ nạn ma túy, nhất là trong Tháng hành động phòng chống ma túy – tháng 6, Ngày thế giới phòng chống ma túy – ngày 26 tháng 6 và Ngày toàn dân phòng chống ma túy, tham gia tích cực các cuộc thi tìm hiểu về phòng chống ma tuý do tỉnh, thành phố tổ chức. Mỗi cán bộ, kiểm sát viên luôn nêu cao ý thức tuyên truyền, giáo dục, vận động người thân trong gia đình, quần chúng trong khu dân cư kiên quyết nói không với ma tuý.
Cùng với việc tuyên truyền, giáo dục, giác ngộ, Viện kiểm sát đã phối hợp với các sở ban ngành tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, ngăn chặn việc lạm dụng, sản xuất, tàng trữ, vận chuyển trái phép các chất gây nghiện, thuốc lắc, thuốc hướng thần, quản lý chặt chẽ các thuốc gây nghiện ở tất cả các cơ sở y tế trong tỉnh theo đúng quy chế của Bộ y tế. Thường xuyên giám sát việc áp dụng điều trị tại trung tâm cai nghiện bắt buộc. (Trung tâm 06).
Viện kiểm sát các cấp phối hợp với các cơ quan chính quyền địa phương mở các lớp tập huấn cho các cán bộ, hội viên ở các huyện xây dựng đề án xây dựng xã, phường, thị trấn, cơ quan, đơn vị, trường học không có tệ nạn ma tuý và người nghiện ma tuý. Nhận thức của các tầng lớp dân cư, cán bộ Đảng viên về phòng chống tệ nạn xã hội được nâng cao rõ rệt, đại bộ phận nhân dân đồng tình với chủ trương của Đảng và Nhà nước. Tích cực tham gia quản lý, giáo dục con em họ không vi phạm tệ nạn xã hội, phát hiện tố giác các hành vi như buôn bán, chứa chấp ... giúp đỡ người lầm lỡ trở về hoàn lương với gia đình, cộng đồng.
Trong công tác chuyên môn nghiệp vụ, với chức năng, nhiệm vụ của mình, Viện kiểm sát hai cấp tỉnh Vĩnh Phúctrong những năm qua đã chủ động phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn trong việc quản lý và xử lý thông tin tội phạm về ma túy; phối hợp với cơ quan điều tra xác minh, làm rõ các tin báo, tố giác tội phạm về ma túy. Trong quá trình điều tra, VKS đã chú trọng đề ra yêu cầu điều tra và tăng cường vai trò công tố trong hoạt động điều tra từ giai đoạn phân loại, xử lý tin báo, tố giác tội phạm đến việc phối hợp mở rộng điều tra để khám phá các đường dây buôn bán ma túy khác. Trong giai đoạn xét xử, VKS đã phối hợp với Tòa án lựa chọn những vụ án điển hình xây dựng nhiều vụ án điểm về ma túy đưa ra xét xử lưu động nhằm tuyên truyền, giáo dục, nâng cao tinh thần cảnh giác trong nhân dân, phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị tại địa phương (năm 2012 xây dựng được 4 vụ án điểm về ma túy ở cấp tỉnh hàng chục vụ án ma túy ở cấp huyện). Ngoài ra, VKS còn phối hợp với các cơ quan Đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội của địa phương để nắm vững tình hình vi phạm, tội phạm và tệ nạn ma túy tại địa phương để báo cáo và tham mưu cho cấp ủy Đảng chỉ đạo có hiệu quả.
Năm 2013, tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đã nêu trong Chương trình hành động số 39-CTr/TU ngày 10/7/2008 của Tỉnh uỷ Vĩnh Phúc về thực hiện Chỉ thị số 21/CT-TW ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma tuý trong tình hình mới; Kế hoạch số 4345/KH-UBND ngày 25/10/2011 của UBND tỉnh Vĩnh Phúc. Theo đó, phấn đấu đến năm 2020, giảm ít nhất từ 30 đến 40% số người nghiện ma túy so với hiện nay; phấn đấu 70% xã, phường, thị trấn, khu dân cư và 95% cơ quan, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp, trường học không tệ nạn ma túy; 100% số người nghiện ma túy được phát hiện; 90% số người nghiện ma túy được điều trị, cai nghiện và học nghề ; giảm từ 10 đến 15% tỷ lệ tái nghiện so với hiện nay. Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc tiếp tục xác định phòng chống tệ nạn, tội phạm ma túy là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, từ đó tăng cường sự phối hợp với các cơ quan chức năng tại địa phương tập trung chỉ đạo trực tiếp, quyết liệt đối với công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy, coi đây là một trong những nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa thường xuyên, vừa lâu dài.
Những đề xuất, kiến nghị nhằm hạn chế vi phạm, tội phạm, tệ nạn ma túy tại Việt Nam trong thời gian tới :
Để thực hiện tốt công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy nhằm hạn chế vi phạm, tội phạm, tệ nạn ma túy trong thời gian tới, VKSND tỉnh Vĩnh Phúc đề xuất một số giải pháp sau:
- Công tác phòng chống ma túy phải được Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị đặt ở vị trí quan trọng đặc biệt để có sự quan tâm, đầu tư đúng mức. Tăng cường nhân lực cho lực lượng trực tiếp đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy ở cơ sở và cán bộ làm công tác thường trực, tham mưu và quản lý Nhà nước về phòng chống ma túy. Tăng cường trang thiết bị chuyên dùng cho các lực lượng phòng chống ma túy.
- Tổ chức thực hiện các hình thức cam kết thi đua đến từng gia đình, địa bàn, thôn xóm, trường học… không có ma túy. Xây dựng và nhân rộng những mô hình thực hiện tốt công tác phòng chống ma túy. Kịp thời động viên, khen thưởng những cá nhân, tập thể đạt thành tích xuất sắc.
- Tiếp tục có những biện pháp tăng cường sự giám sát của nhân dân, tố giác tội phạm ma tuý. Phát động nhiều hơn nữa những phong trào toàn dân phát hiện và tố giác tội phạm ma tuý, nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ tự quản.
- Đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền phòng, chống tội phạm ma tuý. Công tác giáo dục, tuyên truyền cần có hình thức phù hợp đối với từng đối tượng, từng vùng miền. Cùng với truyền thông đại chúng, cần tăng cường công tác giáo dục trực tiếp. Đưa nội dung phòng, chống tội phạm ma tuý vào các buổi ngoại khoá của nhà trường, nhà văn hoá, các trung tâm thông tin…
- Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền tăng cường biên chế cán bộ, giám định viên, điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán có năng lực làm công tác xử lý, điều tra, truy tố, xét xử án ma túy. Hỗ trợ, trang bị cơ sở vật chất và có những chính sách đãi ngộ đối với những người tham gia vào công tác phòng, chống ma túy.
7. Tham luận của đồng chí Nguyễn Văn Dự, Phó phòng 2 Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hải Phòng
Trong những năm qua, kinh tế xã hội của Hải Phòng từng bước phát triển, đời sống của nhân dân ngày càng được cải thiện; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, quan hệ hợp tác quốc tế được mở rộng; vị thế của Hải Phòng ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên bên cạnh sự phát triển, Hải Phòng cũng gặp những khó khăn nhất định trong đó tệ nạn ma túy được xác định là vấn đề gây bức xúc xã hội và là nguyên nhân chủ yếu gây mất trật tự an toàn xã hội, kìm hãm sự phát triển kinh tế và gây ảnh hưởng đến đời sống nhân dân. Trong thời gian qua, mặc dù các lực lượng chức năng đã tập trung đấu tranh quyết liệt, nhiều đối tượng tham gia mua bán ma túy với khối lượng lớn xuyên quốc gia, nhiều tụ điểm ma túy phức tạp đã bị các cơ quan chức năng triệt phá và đưa ra xét xử.
Tuy nhiên nguồn ma túy từ các địa phương khác vào Hải Phòng vẫn chưa được ngăn chặn có hiệu quả, còn nhiều tụ điểm phức tạp về ma túy như khu vực dọc tuyến đường sắt từ cầu Quay quận Lê Chân đến khu vực phường Cầu Đất quận Ngô Quyền, khu vực tổ 22 phường Dư Hàng Kênh, khu vực tổ 67 phường Nghĩa xã quận Lê Chân, khu vực thị trấn Minh Đức huyện Thủy Nguyên; xuất hiện nhiều đường dây, ổ nhóm với quy mô lớn hoạt động với nhiều thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, xuất hiện nhiều thủ đoạn mới nhằm trốn tránh việc phát hiện của cơ quan chức năng như: vận chuyển ma túy với khối lượng lớn bằng các phương tiện giao thông công cộng, giấu ma túy trong dép xốp, giấu ở vùng kín của phụ nữ... Đáng chú ý là đã có sự cấu kết chặt chẽ, phân công nhiệm vụ cụ thể trong từng đường dây buôn bán ma túy và sự móc nối giữa các đường dây với nhau; trong nhiều vụ án, các đối tượng trong đường dây phạm tội còn có quan hệ gia đình.
Trong những năm qua, Hải Phòng đã tổ chức nhiều hình thức, biện pháp cai nghiện, tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác cai nghiện ma túy và quản lý sau cai như thực hiện đa dạng các hình thức cai nghiện phù hợp với từng loại đối tượng, tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho các trung tâm cai nghiện; tổ chức để cán bộ cơ sở và thân nhân kèm cặp, quản lý người nghiện sau cai, thành lập khu cộng tác viên sau cai nghiện ở trung tâm Giáo dục - Lao động xã hội Hải Phòng tạo điều kiện cho học viên có thêm thời gian cách ly với môi trường ma túy, có việc làm thu nhập ổn định và được đóng bảo hiểm xã hội...
Bên cạnh hiệu quả tích cực, công tác cai nghiện vẫn còn nhiều tồn tại bất cập như tỷ lệ tái nghiện còn rất cao (chiếm 90%) nguyên nhân do thời gian cai nghiện quá ngắn; sau cai nghiện về địa phương không có việc làm, môi trường xung quanh vẫn còn tệ nạn ma túy.
Với những số liệu trên cho thấy: số lượng, tính chất, mức độ hành vi phạm tội về ma túy và tệ nạn ma túy diễn biến ngày càng phức tạp và đã thực sự trở thành vấn đề xã hội hết sức bức xúc cần tập trung giải quyết.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến diễn biễn phức tạp của tội phạm ma túy và tệ nạn ma túy đó là: do Hải Phòng có vị trí địa lý thuận lợi cả về đường bộ, đường biển và đường không là điều kiện thuận lợi cho các đối tượng lợi dụng để vận chuyển, buôn bán ma túy; do buôn bán ma túy là mặt hàng siêu lợi nhuận; do hội nhập quốc tế và mặt trái của cơ chế thị trường đã làm nảy sinh các vấn để xã hội phức tạp trong đó có tệ nạn về ma túy.
Về nguyên nhân chủ quan:
Công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục về tác hại của ma túy còn nhiều hạn chế, chưa đồng bộ, thiếu sự kiểm tra giám sát. Chưa có sự kết hợp chặt chẽ giữa các môi trường giáo dục: nhà trường - gia đình - xã hội. Các lực lượng chuyên trách về đấu tranh phòng chống ma túy còn thiếu và yếu; ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận nhân dân chưa cao; tinh thần đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung và tội phạm ma túy nói riêng có lúc, có nơi chưa cao.
Nhằm từng bước ngăn chặn và đẩy lùi tệ nạn ma túy, Bộ Chính trị đã có Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 26/3/2008 về “tiếp tục tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới”; Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 37/2004/CT-TTg ngày 08/11/2004 và Quyết định số 1001/QĐ-TTg ngày 27/6/2011 thực hiện Chiến lược quốc gia phòng, chống và kiểm soát ma túy ở Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030.
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác đấu tranh phòng chống và kiểm soát ma túy trong tình hình mới và sự quyết tâm của cả hệ thống chính trị với việc thực hiện nhiệm vụ trên; Ban cán sự Đảng, lãnh đạo Viện kiểm sát nhân dân thành phố đã tổ chức triển khai và cụ thể hóa Chỉ thị 21 thành những chương trình kế hoạch cụ thể với các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ giải pháp phù hợp với chức năng nhiệm vụ của ngành và sát với tình hình thực tế địa phương Tổ chức cho cán bộ Kiểm sát viên trong toàn ngành nghiên cứu, quán triệt và thực hiện nghiêm túc các Chỉ thị, Quyết định nói trên của Bộ Chính trị, của Thủ tướng Chính phủ. Qua đó đã tạo ra chuyển biến tích cực trong nhận thức của các cấp ủy Đảng và Đảng viên cán bộ trong toàn ngành về tính chất nguy hiểm của tệ nạn ma túy, về phương hướng chỉ đạo và giải pháp trong phòng chống ma túy đặc biệt là vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, đảng viên trong phòng chống ma túy.
Viện kiểm sát nhân dân Hải Phòng xác định: giải quyết nhanh chóng, nghiêm minh, đúng pháp luật những vụ án về ma túy đồng thời làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục phòng, chống tệ nạn ma túy; bám sát các nhiệm vụ cụ thể mà Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Thành ủy, Ban cán sự Đảng, Đảng ủy Viện kiểm sát nhân dân thành phố đã quán triệt; đảm bảo thực hiện thường xuyên, lâu dài, liên tục và có sự phối hợp chặt chẽ đồng bộ với các cấp, các ngành liên quan, các tổ chức đoàn thể, các cơ quan thông tin đại chúng góp phần từng bước ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi tội phạm về ma túy và tệ nạn ma túy. Cụ thể:
Viện kiểm sát nhân dân hai cấp ở Hải Phòng đã tích cực triển khai kế hoạch tuyên truyền pháp luật về phòng, chống ma túy đến 100% cán bộ Kiểm sát viên của ngành kiểm sát Hải Phòng; thông qua cán bộ, Kiểm sát viên của ngành tuyên truyền, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy đến người thân trong gia đình từng cán bộ, Kiểm sát viên và nhân dân nơi cư trú nhằm nâng cao ý thức pháp luật về phòng, chống ma túy đến các tầng lớp nhân dân. Vì vậy không có cán bộ, Kiểm sát viên nào của ngành kiểm sát Hải Phòng có gia đình, người thân phạm tội về ma túy, liên quan đến ma túy, nghiện ma túy.
Trong trình bầy Luận tội tại các phiên tòa xét xử án hình sự về ma túy Kiểm sát viên đều có sự đánh giá, phân tích nguyên nhân, điều kiện, động cơ phạm tội, hậu quả, tác hại của tội phạm ma túy đối với cộng đồng; đồng thời cảnh báo, ngăn chặn những nguyên nhân làm phát sinh tội phạm về ma túy. Đề xuất mức hình phạt đối với các bị cáo luôn đảm bảo tính trừng trị, giáo dục riêng và ngăn chặn phòng ngừa chung.
Để tăng cường hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống ma túy trong 5 năm (từ 01/12/2007 đến 30/11/2012) Viện kiểm sát hai cấp ngành kiểm sát Hải Phòng đã phối hợp với Cơ quan điều tra – Tòa án xác định được 60 vụ án trọng điểm về ma túy, đưa ra xét xử lưu động 204 vụ án về ma túy tại các địa bàn phức tạp về ma túy, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân tới tham dự, góp phần tích cực vào việc tuyên truyền giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy trên địa bàn Hải Phòng.
Viện kiểm sát hai cấp ở Hải Phòng thường xuyên phối hợp với Đài truyền hình thành phố, Báo Hải Phòng, Báo An ninh Hải Phòng viết bài đưa tin về các vụ án ma túy được phát hiện, các phiên tòa xét xử các vụ án ma túy qua đó phân tích các thủ đoạn phạm tội, các quy định của pháp luật mà đối tượng vi phạm, hình thức xử lý và hình phạt phải chịu, nhằm tuyên truyền giáo dục pháp luật về phòng chống ma túy. Cán bộ, Kiểm sát viên tham gia viết bài tuyên truyền pháp luật về phòng, chống ma túy, phổ biến chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng, chống ma túy; nêu gương người tốt việc tốt trong đấu tranh phòng, chống ma túy đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng của địa phương.
Viện kiểm sát nhân dân thành phố thông qua trang tin điện tử của ngành phổ biến các văn bản pháp luật về phòng chống ma túy và hướng dẫn về nghiệp vụ, rút kinh nghiệm nghiệp vụ trong công tác phòng, chống ma túy đến các cán bộ, Kiểm sát viên và các Viện kiểm sát quận huyện thường xuyên và kịp thời.
Viện kiểm sát các cấp tích cực cử cán bộ, Kiểm sát viên tham gia các hoạt động kết phối hợp với các cơ quan đoàn thể của địa phương, với Trại tạm giam, Trại giam tổ chức tuyên truyền pháp luật, tác hại của ma túy, giáo dục ý thức phòng chống tệ nạn ma túy và tội phạm ma túy trong cộng đồng dân cư thành phố, đến người bị tạm giữ, tạm giam và chấp hành án phạt tù.
Viện Kiểm sát Hải Phòng đã tổ chức cho cán bộ, Kiểm sát viên toàn ngành nghiên cứu thảo luận tham gia góp ý kiến vào các văn bản về phòng, chống ma túy như Dự thảo Chiến lược quốc gia phòng, chống và kiểm soát ma túy ở Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; Sơ kết thực hiện thông tư liên tịch số 17 ngày 24/12/2007 của Bộ Công an - Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao- Bộ Tư pháp hướng dẫn áp dụng quy định tại chương XVIII “ các tội phạm về ma túy” Bộ luật hình sự năm 1999.
Tổ chức hội thảo “ Tội phạm và tệ nạn xã hội về ma túy tại Hải Phòng - Thực trạng và giải pháp” với 100 đại biểu các ngành Tòa án nhân dân, Cơ quan Cảnh sát điều tra, Cục Hải quan, Cảnh sát biển, Bộ đội biên phòng, Trại tạm giam Công an thành phố, Trại giam Xuân Nguyên, Trung tâm Giáo dục - Lao động thành phố, Chi cục phòng, chống tệ nạn xã hội Sở Lao động - Thương binh Xã hội thành phố...
Kết quả tổ chức các hội nghị, hội thảo đã góp phần nâng cao nhận thức pháp luật về phòng, chống ma túy.
Trong quá trình tổ chức thực hiện và tham gia tuyên truyền giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy ở Viện kiểm sát hai cấp ngành Kiểm sát Hải Phòng 5 năm qua đã rút ra những bài học kinh nghiệm sau:
Một là: phải quán triệt đầy đủ, sâu sắc và vận dụng sáng tạo quy định của Đảng và nhà nước vào thực tiễn công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy tại địa phương. Trong triển khai thực hiện cần quán triệt phương châm “ Lấy phòng ngừa là chính. Tuyên truyền giáo dục nêu cao nhận thức là cơ bản; lấy dân làm gốc, gia đình là tế bào, xã phường, thôn, cơ quan, xí nghiệp, đơn vị, trường học là điểm tựa, lực lượng Công an làm nòng cốt.”
Hai là: lãnh đạo Viện kiểm sát các cấp phải xác định tư tưởng chỉ đạo, phương châm lãnh đạo và phương pháp tiến hành đúng nhằm tạo sự đồng thuận và phát huy được sức mạnh của các tổ chức đoàn thể của toàn dân trong tổ chức thực hiện .
Ba là: phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và các đơn vị có liên quan làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục với thuyết phục để tạo sự chuyển biến thực sự về nhận thức của toàn dân và chính những người có liên quan đến ma túy; chú trọng đối tượng cần tuyên truyền và linh hoạt đối với đối tượng cần đấu tranh; chú trọng công tác tuyên truyền, giáo dục gắn với việc thống kê đánh giá để chủ động kiểm soát tình hình, giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh.
Bốn là: xác định rõ trách nhiệm của lãnh đạo cấp ủy của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy là yếu tố quan trọng để thúc đẩy và phát huy được sức mạnh của hệ thống chính trị cơ sở, sức mạnh của toàn dân.
Năm là: đầu tư đúng mức và kịp thời cơ sở vật chất, trang thiết bị cho công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma túy.
8. Tham luận của đồng chí Nguyễn Thị Hường, Trưởng phòng 2 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hòa Bình:
Hòa Bình là tỉnh miền núi cửa ngõ vùng Tây Bắc, có diện tích tự nhiên 4662,5 km2, dân số 832,543 người, gồm 10 huyện và 01 thành phố thuộc tỉnh. Có tuyến Quốc lộ 6A và tuyến đường thủy Sông Đà đi qua; Phía Tây giáp hai tỉnh Sơn La và Thanh Hóa là các địa bàn trọng điểm về ma túy. Trong những năm qua tình hình mua bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy trên tuyến Quốc lộ 6A và tuyến đường thủy Sông Đà diễn biến rất phức tạp. Các đối tượng thường mua bán, vận chuyển với số lượng lớn, tính chất thủ đoạn ngày càng tinh vi, phương thức vận chuyển thường xuyên thay đổi, tạo đường dây khép kín, hoạt động manh động, liều lĩnh, sẵn sàng sử dụng vũ khí, phương tiện chống trả quyết liệt khi bị phát hiện, chặn bắt hoặc tìm cách vứt bỏ tang vật. Tình hình mua bán lẻ, sử dụng trái phép chất ma túy vẫn diễn ra ở một số địa bàn trọng điểm, trong đó có cả người nghiện ma túy nhiễm HIV tham gia vào việc mua bán lẻ ma túy kiếm lời sử dụng ma túy gây khó khăn trong việc bắt giữ, xử lý.
Trong tỉnh có hai xã người Mông là xã Hang Kia và Pà Cò thuộc địa bàn huyện Mai Châu, tổng diện tích 2 xã là 4265 ha; Dân số có 954 hộ, 5193 khẩu (Chiếm 0,54% dân số toàn tỉnh), giáp với các xã vùng đồng bào Mông của huyện Mộc Châu - tỉnh Sơn La. Trước đây đồng bào có tập quán trồng cây thuốc phiện, là nguồn thu nhập chính. Thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước tỉnh Hòa Bình đã chỉ đạo tuyên truyền vận động phá bỏ cây thuốc phiện, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và đầu tư phát triển kinh tế, nâng cao đời sống cho bà con. Tuy nhiên, việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng chưa đem lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững, đời sống đồng bào còn thấp. Mặt khác do siêu lợi nhuận của ma túy cuốn hút nên một số người dân lao vào con đường mua bán, vận chuyển trái phép ma túy để làm giàu bất chính.
Do đặc điểm địa lý gần biên giới, nằm trong vùng lõm, trọng điểm phức tạp về ma túy của khu vực Tây Bắc, nên tình hình tội phạm và tệ nạn ma túy trên địa bàn 2 xã diễn biến rất phức tạp. Các cơ quan chức năng đã phát hiện bắt giữ, xử lý hàng trăm đối tượng về ma túy song đến đầu năm 2010 vẫn còn 8/14 bản của 2 xã là điểm nóng về ma túy.
Trong những năm qua các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương của tỉnh Hòa Bình đã tăng cường các biện pháp tuyên truyền, giáo dục vận động kết hợp với kiểm tra, phát hiện xử lý nghiêm minh các hành vi tái trồng cây có chứa chất ma túy, nên tình hình tái trồng cây có chứa chất ma túy cơ bản đã được xóa bỏ. Tuy nhiên hiệu quả công tác tuyên truyền ở một số địa phương còn yếu, chưa tạo được sự chuyển biến đồng đều về nhận thức nên một số hộ dân thuộc các vùng sâu, vùng xa vẫn trồng cây thuốc phiện xen lẫn cây rau cải, mục đích để làm thuốc chữa bệnh cho người, cho gia súc, để ngâm rượu uống và làm rau ăn...Năm 2008 đã phát hiện, tổ chức tuyên truyền vận động nhân dân triệt phá 1900m2 cây thuốc phiện chưa rõ chủ trồng tại khu vực giáp ranh hai xã Hang Kia, Pà Cò huyện Mai Châu với địa bàn huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La; Năm 2011 phát hiện vận động triệt phá khoảng 20m2 cây thuốc phiện của một số hộ dân ở xã Mường Tuổng, huyện Đà Bắc và 40m2 cây thuốc phiện tại xã Quyết Chiến, huyện Tân Lạc; Năm 2012 đã phát hiện vận động triệt phá 208 cây thuốc phiện trồng xen lẫn rau màu của 8 hộ gia đình thuộc 4 huyện Kỳ Sơn, Tân Lạc, Đà Bắc, Kim Bôi, và triệt phá 400m2 cây thuốc phiện chưa rõ chủ trồng tại khu rừng đặc dụng xã Piềng Vế, giáp xã Pà Cò, huyện Mai Châu.
Thực hiện chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước về xóa bỏ cây thuốc phiện, chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Từ năm 2000 tỉnh Hòa Bình đã tuyên truyền vận động nhân dân phá bỏ toàn bộ diện tích trồng cây thuốc phiện, chuyển đổi sang trồng cây Mơ vàng với diện tích 10 ha cho 140 hộ, với tổng số vốn là 10 triệu đồng. Mặc dù đã có nhiều pháp chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đầu tư phát triển kinh tế, song việc chuyển đổi vẫn chưa đem lại hiệu quả kinh tế cao, đời sống của người dân vẫn gặp nhiều khó khăn. Một số địa bàn vùng sâu, vùng xa lại có hiện tượng tái trồng cây có chất ma túy, mục đích để làm rau ăn và làm thuốc chữa bệnh. Trước tình hình đó UBND tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng, cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường công tác tuyên truyền cho đồng bào nhận thức rõ việc trồng cây thuốc phiện dù để ăn, hay làm thuốc đều sai trái với quy định của pháp luật; Tăng cường công tác kiểm tra, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; Chỉ đạo triển khai các dự án chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi cho đồng bào tại hai xã Hang Kia và Pà Cò, huyện Mai Châu. Tổ chức hội thảo tại bản Pà Háng lớn (xã Pà Cò), các bản Thung Ẳng, Thung Mạng, Pà Khôm (xã Hang Kia) về mô hình cải tạo đàn lợn bản địa theo hướng lợn rừng, và mô hình trồng cây Xoan lai gắn với việc tổ chức các dịch vụ tiêu thụ sản phẩm, nhằm từng bước cải thiện đời sống cho người dân được tốt hơn, để tự nguyện từ bỏ việc trồng, tái trồng cây có chứa chất ma túy.
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hòa Bình với vai trò là một thành viên trong Ban chỉ đạo, đã tích cực phối hợp và tham mưu cho UBND tỉnh trong việc chỉ đạo các Sở, Ban, Ngành, Đoàn thể, UBND các huyện, thành phố tăng cường công tác tuyên truyền với nhiều hình thức phong phú đa dạng trên các phương tiện thông tin đại chúng, lồng ghép trong các hội nghị sơ kết, tổng kết, sinh hoạt chi bộ, các buổi tọa đàm nói chuyện chuyên đề, sinh hoạt thường kỳ của các đoàn thể, các câu lạc bộ tại cơ sở và trong các hoạt động văn hóa văn nghệ; các lớp tập huấn ký kết giao ước phòng chống tội phạm, sân khấu hóa các cuộc thi về phòng, chống tội phạm ma túy; Tổ chức các hoạt động hưởng ứng “Tháng hành động phòng, chống ma túy”. Cụ thể: Ban chỉ đạo đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 201/KH - UBND ngày 21/02/2011 về triển khai thực hiện “Ngày pháp luật”, tổ chức cuộc thi viết tìm hiểu kiến thức pháp luật trong công chức và người lao động thuộc công đoàn viên chức tỉnh, Xây dựng triển khai thực hiện kế hoạch phổ biến giáo dục pháp luật tại hai xã Hang Kia, Pà Cò - huyện Mai Châu; Chỉ đạo Sở tư pháp, Đài phát than h- Truyền hình tỉnh phối hợp với Sở văn hóa, thể thao và du lịch biên soạn và xuất bản Bản tin tư pháp chuyên đề về phòng, chống ma túy, xây dựng chuyên mục pháp luật và đời sống; Duy trì thường xuyên chuyên mục “Vì an ninh tổ quốc” và trang tin “ An ninh trật tự”, tập trung tuyên truyền về tác hại của các loại ma túy, các mô hình, gương điển hình trong công tác phòng chống ma túy, phá bỏ cây có chứa chất ma túy, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi ổn định và phát triển kinh tế gia đình, để vận động nhân dân tích cực tham gia.
Chi đoàn thanh niên Viện kiểm sát tỉnh đã tham gia hưởng ứng chiến dịch thanh niên, tình nguyện hè và ngày toàn dân phòng chống ma túy, huy động 2.300 thanh niên tham gia tại các huyện Lương Sơn, Kim Bôi, Lạc Sơn, trong đó có 300 thanh niên trực tiếp tham gia hoạt động tình nguyện hè tại xã Hang Kia, huyện Mai Châu.
Công an tỉnh đã tổ chức buổi gặp mặt cấp ủy, chính quyền cùng 40 già làng, trưởng bản của 02 xã Hang Kia, Pà Cò. Tổ chức cho 30 cán bộ xã Hang Kia đi thăm quan học tập kinh nghiệm sản xuất của người mông ở xã Nậm Cang Sa Pa, Lào Cai; Tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện đề án số 03-ĐA/TU ngày 14/01/2010 của tỉnh ủy; Đề án xây dựng xã Hang Kia, Pà Cò huyện Mai Châu không có ma túy giai đoạn 2009- 2015 của UBND tỉnh; Triển khai thực hiện phương án 592/C11(C47) ngày 5/03/2010 của Bộ công an về đảm bảo an trật tự tại hai xã, tham gia 02 tổ công tác, cử 98 lượt đ/c xuống địa bàn nắm tình hình, tuyên truyền vận động quần chúng tổ chức họp dân ở từng xóm, từng bản, tranh thủ già làng, trưởng bản, người có uy tín, giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Tham mưu kiện toàn đội ngũ cán bộ cấp ủy, chính quyền địa phương hai xã, tăng cường 02 cán bộ công an tỉnh là con em địa phương dân tộc Mông về làm phó Công an xã, tuyển dụng 03 công dân địa phương đưa đi đào tạo và đưa 01 đồng chí Công an viên đi học lớp trung cấp Công an xã. Vận động thu hồi tại 02 xã 341 khẩu súng các loại. Phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương gặp gỡ, vận động thân nhân các đối tượng truy nã để vận động số đối tượng truy nã ra đầu thú, đã có 16/19 đối tượng truy nã đặc biệt nguy hiểm về ma túy ra đầu thú, vận động 29 người nghiện đi cai nghiện; Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ Công an tỉnh ký kết giao ước thi đua trong công tác tuyên truyền pháp luật với Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ xã Hang Kia…đến nay tình hình an ninh trật tự hai xã đã cơ bản ổn định.
Phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy, Năm 2011 tổ chức đưa 18 phóng viên của 13 cơ quan Báo, Đài trung ương đi thực tế viết bài tuyên truyền phòng chống ma túy trên địa bàn tỉnh nhân ngày thế giới, ngày toàn dân phòng, chống ma túy 26/6/2011 và hơn 60 lượt phóng viên của các Báo, Đài trung ương, địa phương khác đi thực tế, viết bài tuyên truyền phòng, chống ma túy trên địa bàn tỉnh.
Bộ chỉ huy quân sự tỉnh chủ trì thực hiện đề án số 03 của tỉnh ủy về củng cố nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh - quốc phòng ở hai xã Hang Kia và Pà Cò huyện Mai Châu. Đôn đốc kiểm tra, hướng dẫn các cấp, các ngành tham gia thực hiện mục tiêu trong đề án; Cử tổ công tác trực tiếp xuống địa bàn hai xã phối hợp với các ngành, đoàn thể triển khai thực hiện các đề án bước đầu đã đạt được nhiều kết quả tốt.
Viện kiểm sát nhân dân các huyện, thành phố đã phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, UBND các xã, phường, thị trấn tăng cường công tác tuyên truyền, tổ chức mít tinh, diễu hành, kẻ vẽ hàng trăm băng zôn, khẩu hiệu, pa nô, áp phích, tập huấn, ký cam kết phòng, chống tội phạm, phòng chống ma túy giữa các xã, phường, thị trấn, tham gia chỉ đạo triệt phá việc tái trồng cây thuốc phiện. Tuyên truyền thủ đoạn hoạt động và hậu quả, tác hại của ma túy để nhân dân nêu cao cảnh giác, thấy rõ trách nhiệm, tự giác tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm, tệ nạn ma túy.
Công tác tuyên truyền, giáo dục vận động, kết hợp với kiểm tra phát hiện xử lý nghiêm các hành vi trồng, tái trồng cây có chứa chất ma túy trên địa bàn tỉnh Hòa Bình đã cơ được xóa bỏ. Tuy nhiên quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đầu tư phát triển kinh tế chưa đem lại hiệu quả kinh tế cao và bền vững, đời sống của đồng bào còn thấp. Mặt khác do mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy thu được nhuận cao, nên một số người dân đã lao vào mua bán, vận chuyển trái phép để làm giàu bất chính.
Nhận thức của đồng bào còn hạn chế nên công tác tuyên truyền chưa thực sự hiệu quả, số người nghiện nhiều, tỷ lệ tái nghiện còn cao. Đối tượng nghiện phần lớn không có việc làm và nơi cư trú ổn định nên việc tuyên truyền gặp nhiều khó khăn. Việc tái trồng cây thuốc phiện đều do đồng bào dân tộc ít người ở vùng hẻo lánh nên việc kiểm tra, phát hiện và triệt phá gặp nhiều khó khăn.
Số người nghiện ma túy mới và tội phạm ma túy có chiều hướng gia tăng, việc tái trồng cây có chứa chất ma túy vẫn còn xảy ra, công tác cai nghiện tại gia đình, cộng đồng và quản lý người nghiện sau cai thực hiện hiệu quả còn thấp; Phong trào toàn dân phòng, chống ma túy chưa đồng đều giữa các đơn vị, địa phương.
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo phòng chống ma túy ở một số ngành, đoàn thể và huyện, thành phố có lúc, có nơi chưa được quan tâm đúng mức; Công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự ở một số lĩnh vực còn sơ hở, yếu kém; Công tác tuyên truyền chưa sâu, rộng nhất lầ các vùng sâu, vùng xa và các nhóm xã hội có nguy cơ cao; Việc phân công phân cấp quản lý, giáo dục, giúp đỡ người nghiện chưa cụ thể; Công tác phối hợp thực hiện các nghị quyết liên tịch giữa các ngành chưa thường xuyên, trách nhiệm một số ngành thành viên còn hạn chế.
Kinh phí hỗ trợ cho công tác phòng, chống ma túy còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là kinh phí phục vụ việc rà soát người nghiện, và tố chức quản lý, cai nghiện tại gia đình, cộng đồng và quản lý sau cai
Một số đề xuất kiến nghị:
Tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và các tố chức đoàn thể trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm tệ nạn ma túy; Công tác tuyên truyền vận động xóa bỏ việc trồng, và tái cây có chứa chất ma túy cần kết hợp vận động giáo dục, thuyết phục và xử lý nghiêm vi phạm theo pháp luật với chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế, tiêu thụ sản phẩm ổn định đời sống cho nhân dân.
Nâng cao hiệu lực quản lý về phòng, chống ma túy, đặc biệt quan tâm đến công các tổ chức cai nghiện, dậy nghề và giải quyết việc làm cho người nghiện sau cai; bố trí cán bộ chuyên trách tham mưu theo dõi quản lý đối tượng giáo dục theo nghị định 163/CP và quản lý người nghiện sau cai tại các xã, phường, thị trấn.
Quan tâm chế độ, chính sách cho cán bộ, kiểm sát viên trực tiếp làm công tác đấu tranh giải quyết án ma túy; Trang bị bổ sung kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật… cho lực lượng phòng chống ma túy nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh với tội phạm ma túy.
09. Tham luận của đồng chí Đỗ Mạnh Bổng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ
Phú Thọ làtỉnh miền núi nằm ở phía Tây Bắc thủ đô Hà nội, có diện tích tự nhiên là 3.532,5 km2, được phân chia thành 13 đơn vị cấp huyện và 277 đơn vị cấp xã; dân số toàn tỉnh khoảng gần 1,4 triệu người. Mạng lưới giao thông trong tỉnh có cả đường bộ, đường sắt, đường thuỷ nội địa; là tỉnh giáp danh với một số tỉnh vùng Tây Bắc (trong đó có nhiều tỉnh trọng điểm về ma tuý). Với điều kiện địa lý tự nhiên như vậy, Phú Thọ là tỉnh thuận lợi cho các hoạt động mua bán, vận chuyểnma tuý, nhất là các tỉnh trong khu vực Tây Bắc đi các vùng khác. Nguồn ma tuý ở tỉnh ngoài thâm nhập vào địa bàn tỉnh cũng như chung chuyển qua địa bàn tỉnh, chủ yếu bằng đường bộ, thông qua các đường dây mua bán, vận chuyển trái phép chất ma tuý liên tỉnh. Trong tỉnh, số người nghiện ma tuý hàng năm có chiều hướng giảm, nhưng không bền vững. Không chỉ ở ngoài xã hội, trong cơ sở giam giữ cũng có nhiều người nghiện ma tuý.
Thời gian gần đây, tình hình lao động, việc làm, đời sống của một bộ phận người lao động khó khăn; tác động mặt trái của kinh tế thị trường đến lối sống của một bộ phận thanh - thiếu niên; một số đối tượng hình sự khi ra tù về không tái hoà nhập được với cộng đồng do thiếu việc làm…. đã tác động và gây ảnh hưởng đến tình hình trật tự an toàn xã hội, làm phức tạp tình hình về ma tuý và tệ nạn ma tuý. Chính vì lẽ đó, công tác tuyên truyền phòng, chống ma tuý gặp không ít những khó khăn, trở ngại.
Tội phạm ma tuý trên địa bàn tỉnh hoạt động chủ yếu mang tính nhỏ lẻ, xảy ra trên địa bàn các xã trong tỉnh và cũng thường tổ chức thành một số tụ điểm. Đối tượng nghiện ma tuý tập chung ở một số thành phần thanh – thiếu niên lười lao động, ăn chơi đua đòi theo lối sống thực dụng; một số đối tượng gái mại dâm; một số đối tượng đi làm vàng, đi khai thác lâm sản….bị nghiện về địa phương; một số đối tượng đã có án phạt tù, nhưng được tạm hoãn thi hành vì nuôi con dưới 36 tháng tuổi, không việc làm, không có nguồn tài chính để đầu tư sản xuất nên tiếp tục phạm tội. Hành vi của các đối tượng này thể hiện coi thường pháp luật, họ biết rằng đối với họ mua bán số lượng ma tuý lớn, nếu bị phát hiện cũng sẽ không phải chịu mức án tử hình nên họ vẫn tiếp tục phạm tội. Ngoài ra, phần lớn là đối tượng nghiện, mua ma tuý về sử dụng và bán để lấy tiền quay vòng phục vụ cho nhu cầu sử dụng trái phép chất ma tuý. Bên cạnh đó, một số ít người có thẩm quyền, có trách nhiệm trực tiếp đấu tranh phòng, chống ma tuý lại lảng tránh, làm ngơ, để cho tội phạm ma tuý hoạt động giữa ban ngày, trong khu đông dân. Thậm trí trong số đó có người tiếp tay, góp tiền đưa cho bọn tội phạm đi mua ma tuý mang về bán chia lời bất chính.
Hoạt động tội phạm ma tuý trên địa bàn tỉnh Phú Thọ thường có yếu tố liên quan đến các đối tượng ngoài tỉnh; bởi lẽ, ở các tỉnh này giá ma tuý rẻ hơn. Hành vi chủ yếu là mua bán, tàng trữ, vận chuyển trái phép chất ma tuý. Ngoài ra, có một số đối tượng thuộc địa bàn tỉnh Phú Thọ, nhưng hoạt động phạm tội lưu động ở các tỉnh khác và bị bắt giữ, xử lý. Qua thực tiễn công tác đấu tranh trấn áp tội phạm ma tuý trên địa bàn tỉnh Phú Thọ cho thấy phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng rất tinh vi. Các đối tượng ở tỉnh Phú Thọ trực tiếp ra tỉnh ngoài mua ma tuý về tiêu thụ trong tỉnh. Bên cạnh đó, có một số đối tượng tỉnh ngoài sau khi đã móc nối liên lạc với các đối tượng trong tỉnh thì trực tiếp mang ma tuý vào địa bàn để trao đổi mua bán. Chúng thường lợi dụng địa hình hiểm trở là rừng núi, đèo dốc để làm nơi trao đổi, mua bán ma tuý nên rất khó khăn trong công tác phát hiện, điều tra, bắt giữ.
Diễn biến tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ngày càng trở nên rất phức tạp, trong công tác đấu tranh trấn áp tội phạm, lực lượng Công an đã tập trung đấu tranh mở rộng làm rõ các đối tượng liên quan đến việc mua bán, vận chuyển trái phép chất ma tuý để tổ chức xác minh truy bắt triệt để. Từ công tác đấu tranh mở rộng vụ án và phối hợp với các đơn vị, Công an tỉnh Phú Thọ đã củng cố tài liệu chứng cứ để ra lệnh bắt tạm giam được nhiều đối tượng, trong đó có các đối tượng thuộc địa bàn tỉnh Sơn La, Điện Biện, Hoà Bình, Vĩnh Phúc, Hà Nội. Ngoài ra, Công an Phú Thọ đã phối hợp với Công an các tỉnh tổ chức xác minh và tiến hành bắt, khám xét khẩn cấp với một số đối tượng thuộc địa bàn tỉnh Phú Thọ hoạt động phạm tội tại địa bàn tỉnh khác.
Trong những năm qua, quan hệ giữa Viện kiểm sát nhân dân với Cơ quan điều tra và Toà án nhân dân trong công tác tuyên truyền phòng, đấu tranh chống tội phạm về ma tuý rất hiệu quả, thể hiện trên các mặt cụ thể như sau:
Quán triệt và tổ chức thực hiện các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước như: Chỉ thị số 21/CT-TW ngày 26/3/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống ma tuý trong tình hình mới; Quyết định số 1001/QĐ-TTg ngày 27/6/2011, của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống ma tuý đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030; Quyết định số 1203/QĐ-TTg ngày 31/8/2012, của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phòng, chống ma tuý giai đoạn 2012- 2015; Kế hoạch số 07/KH-UBQG-BCA ngày 11/01/2013, của Uỷ ban quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống ma tuý, mại dâm và Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về phòng, chống ma tuý của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Toà án nhân dân tối cao; các cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Phú Thọ đều nhận định: Tình hình ma tuý và tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh có nhiều diễn biến phức tạp; tội phạm ma tuý liên tục thay đổi phương thức, thủ đoạn, địa bàn hoạt động; hình thành nhiều ổ nhóm, đường dây hoạt động tinh vi. Vì vậy, chúng tôi thống nhất quan điểm là: Tuyên truyền đấu tranh phòng, chống ma tuý là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ và quyết tâm cao. Với mục tiêu là: Thông qua việc đấu tranh làm rõ các hành vi vi phạm và tội phạm về ma tuý nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm của đội ngũ cán bộ trong các cơ quan tố tụng, trong mỗi cá nhân, trong mỗi gia đình và xã hội để nhận thức đầy đủ hơn về ma tuý, tác hại của ma tuý. Từ đó, chủ động phòng, chống và kiểm soát ma tuý để từng bước ngăn chặn, tiến tới đẩy lùi và hạn chế đến mức thấp nhất tác hại do ma tuý gây ra. Trên cơ sở đó, định hướng chỉ đạo là: Tổ chức nắm bắt đầy đủ diễn biến tình hình ma tuý, người nghiện ma tuý, tụ điểm, ổ nhóm mua bán, tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý trên địa bàn toàn tỉnh; bắt giữ, phân loại xử lý kịp thời, chính xác các đối tượng liên quan đến ma tuý; khởi tố, áp dụng biện pháp ngăn chặn, truy tố, xét xử nghiêm minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; tích cực mở rộng điều tra truy xét để giải quyết triệt để, tận gốc các đối tượng phạm tội về ma tuý; kịp thời kiến nghị với cơ quan, tổ chức để tăng cường các biện pháp phòng ngừa ma tuý và tội phạm về ma tuý.
Trong việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm: Theo quy định của pháp luật, Cơ quan điều tra có trách nhiệm tiếp nhận đầy đủ mọi tố giác, tin báo về tội phạm, tiến hành kiểm tra xác minh, xác định có dấu hiệu tội phạm hay không phải tội phạm để khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự. Viện kiểm sát có trách nhiệm kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo tội phạm của Cơ quan điều tra. Để việc phối hợp thực hiện có hiệu quả, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ đã chủ trì họp với 6 đơn vị cấp tỉnh: Cơ quan điều tra, Thanh tra nhà nước, Kiểm lâm, Hải quan, Thuế, Quản lý thị trường ban hành Nghị quyết (số 01 ngày 15/11/2007) để cụ thể hoá trình tự, thủ tục, thời gian tiến hành kiểm tra, xác minh tin báo, tố giác tội phạm; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của từng cơ quan; mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan; nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của từng cán bộ trong mỗi cơ quan được phân công thi hành nhiệm vụ; giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện… làm cơ sở để 7 cơ quan phối hợp với nhau đấu tranh phòng, chống tội phạm trên mọi lĩnh vực đạt hiệu quả. Sau 2 năm thực hiện (năm 2009) đã tổ chức sơ kết rút kinh nghiệm và bổ sung Nghị quyết liên ngành số 01 năm 2007. Cả hai Nghị quyết này đang được thực hiện có hiệu quả nên đã giải quyết cơ bản đầy đủ, kịp thời các tin báo, tố giác tội phạm ma tuý trong thời gian qua. Giải quyết tốt các tin báo tội phạm, cũng là giải quyết tốt vấn đề bức xúc trong quần chúng, làm cho nhân dân tin tưởng là chúng ta đã làm tốt công tác tuyên truyền phòng, chống ma tuý trong xã hội.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Phú Thọ xây dựng Quy chế phối hợp giải quyết các vụ án hình sự về ma tuý với Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma tuý. Hai đơn vị đã tổ chức Lễ ký kết và triển khai thực hiện trên phạm vi toàn tỉnh từ ngày 15/5/2012 đến nay. Đây là cơ sở để Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra hai cấp thống nhất thực hiện và thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống ma tuý.
Trong việc khởi tố, điều tra tội phạm về ma tuý: Thông qua tin báo của quần chúng nhân dân, hoặc qua công tác trinh sát, đối tượng liên quan đến ma tuý bị phát hiện, bắt quả tang là phần lớn. Sau khi bắt quả tang, Cơ quan điều tra tập chung đấu tranh để làm rõ nguồn gốc chất ma tuý thu giữ, tiến hành trưng cầu giám định…. để làm căn cứ cho việc khởi tố vụ án, bị can. Trong quá trình điều tra, đối với cấp huyện, các đồng chí Lãnh đạo phụ trách hình sự hai ngành tổ chức họp để trao đổi kết quả, xử lý thông tin tội phạm; tình hình thụ lý, tiến độ điều tra, giải quyết các vụ án. Hàng tháng, Thủ trưởng hai ngành cấp huyện họp để đánh giá tình hình tội phạm trên địa bàn, kiểm điểm công tác phối hợp giải quyết án hình sự, trong đó có án ma tuý; kiểm điểm công tác phối hợp liên ngành và đề ra kế hoạch phối hợp tháng sau.
Cấp tỉnh, các đồng chí cấp Phó phụ trách hình sự họp một tháng một lần để kiểm điểm công tác giải quyết án hình sự và công tác phối hợp liên ngành. Mỗi quý, Thủ trưởng liên ngành cấp tỉnh họp một lần để kiểm điểm, đánh giá kết quả giải quyết án hình sự và công tác phối hợp trong hoạt động điều tra, truy tố các vụ án hình sự; cùng bàn bạc giải quyết những khó khăn vướng mắc phát sinh trong quá trình khởi tố, điều tra, truy tố tội phạm ma tuý.
Ở cả hai cấp, Điều tra viên của Cơ quan điều tra xây dựng hồ sơ vụ án, Kiểm sát viên của Viện kiểm sát thường xuyên theo sát quá trình điều tra, trao đổi bàn bạc với nhau để thống nhất cần bắt hay không cần bắt; cần áp dụng hay không áp dụng biện pháp ngăn chặn; khởi tố bị can hay không khởi tố bị can...; cùng định hướng thống nhất cho cả quá trình điều tra nhằm đạt hiệu quả cao nhất, trên sơ sở đó báo cáo Lãnh đạo hai ngành quyết định. Vì vậy, việc phê chuẩn hay không phê chuẩn các Lệnh, Quyết định của cơ quan điều tra đều được thực hiện nhanh chóng, chính xác và kịp thời. Công tác bắt, giữ, giam, điều tra đảm bảo thận trọng, khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ chính trị ở địa phương. Chất lượng khởi tố, điều tra xử lý tội phạm được nâng lên; tỷ lệ giải quyết án hàng năm ở cả hai cơ quan đều hoàn thành chỉ tiêu đề ra. Nhiều vụ án được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, được dư luận nhân dân hoan nghênh, nâng cao uy tín của các cơ quan bảo vệ pháp luật; không có trường hợp nào Toà án tuyên không phạm tội và không có trường hợp nào để xảy ra oan sai. Đối với những vụ án đặc biệt nghiệm trọng, phức tạp ngoài việc phân công Điều tra viên, Kiểm sát viên có kinh nghiệm tiến hành điều tra, kiểm sát điều tra; việc thường xuyên họp bàn, thống nhất quan điểm trong tổ chức điều tra.., trước khi kết thúc điều tra đều tiến hành tổng cung để đánh giá chứng cứ; khi xét thấy cần thiết, tiến hành quay phim, ghi âm, ghi hình để bảo đảm việc truy tố, xét xử sau này.
Trong việc truy tố, xét xử tội phạm về ma tuý: Do thực hiện phối hợp tốt trong giai đoạn điều tra, trong giai đoạn truy tố, xét xử về cơ bản các chứng cứ đều được kiểm tra, đánh giá khách quan, thận trọng và đầy đủ. Tuy nhiên, khi phát hiện cần phải bổ sung thì hai ngành đều phối hợp thực hiện nhanh chóng, khẩn trương để bảo đảm thời hạn truy tố, xét xử. Sau khi quyết định truy tố, hồ sơ chuyển sang Toà án, Viện kiểm sát hai cấp phối hợp chặt chẽ với Toà án trong việc chuẩn bị xét xử. Đối với những vụ án lớn, phức tạp, Viện kiểm sát chủ động bàn với Toà án phân công Kiểm sát viên, Thẩm phán có kinh nghiệm, công tâm, bản lĩnh tham gia xét xử; ngoài ra, còn tổ chức họp trù bị để trao đổi những việc cần thực hiện trong quá trình xét xử. Trường hợp cần thiết, mời Cơ quan điều tra tham dự phối hợp thực hiện kế hoạch dẫn giải bị cáo, bảo vệ phiên Tòa, bảo đảm việc xét xử đúng pháp luật. Phối hợp chặt chẽ với Toà án hai cấp trong việc đưa các vụ án về ma tuý đi xét xử lưu động nhằm phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương; mời các cơ quan thông tấn, báo chí, truyền hình đưa tin phiên toà xét xử các vụ án ma tuý. Đây là một trong những biện pháp tuyên truyền hiệu quả, nhân dân được theo dõi trực tiếp, được nghe, được xem cụ thể; từ đó, họ hiểu rõ tác hại của ma tuý mà đồng tình, tăng cường tố giác các hành vi liên quan đến ma tuý. Một số vụ án ma tuý xảy ra trong trại cải tạo, trại tạm giam được xét xử lưu động ngay trong trại giam nhằm phục vụ có hiệu quả công tác đấu tranh phòng chống ma tuý. Trong 3 năm (2010, 2011, 2012), Viện kiểm sát và Toà án hai cấp đã đưa 237 vụ án/ 284 bị cáo về ma tuý đi xét xử lưu động tại các địa phương, thu hút trên 30.000 người tham dự.
Để thực hiện hiệu quả tuyên truyền phòng, chống ma tuý trong tình hình hiện nay trên địa bàn tỉnh Phú Thọ, qua công tác phối hợp với Cơ quan điều tra và Toà án nhân dân, chúng tôi thấy một số kinh nghiệm sau:
- Thứ nhất, phải quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm chỉnh các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, của Ngành trong công tác phòng, chống ma tuý; dự báo, nhận định, đánh giá đúng thực trạng diễn biến tình hình về ma tuý và tội phạm ma tuý; thống nhất về quan điểm chỉ đạo, xác định rõ mục tiêu cụ thể, xây dựng chương trình kế hoạch và tổ chức thực hiện có hiệu quả, từ đó góp phần làm tốt công tác tuyên truyền phòng, đấu tranh chống ma tuý trên địa bàn toàn tỉnh.
- Thứ hai, xây dựng Nghị quyết liên ngành, xây dựng Quy chế phối hợp để phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn cụ thể của mỗi cơ quan trong công tác phòng, chống ma tuý, trên cơ sở đó tổ chức thực hiện thống nhất trên phạm vi toàn tỉnh.
- Thứ ba, thông qua việc bắt, giữ, tiến hành phân loại từng đối tượng đưa ra xử lý bằng pháp luật hành chính hoặc pháp luật hình sự khách quan, có căn cứ, đúng pháp luật để tạo được niềm tin trong nhân dân; tổ chức nhiều phiên toà lưu động tại những địa bàn trọng điểm, phức tạp về ma tuý để giáo dục, răn đe, phòng ngừa. Khi nhân dân đồng tình ủng hộ, sẽ cung cấp thông tin giá trị.
- Thứ tư, thường xuyên tổ chức họp bàn để giải quyết triệt để những vấn đề liên quan trong quá trình điều tra; tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra cấp huyện; tích cực trao đổi thông tin để định hướng cho quá trình điều tra, nhất là những vụ án điều tra truy xét; khách quan, thận trọng trong tổng hợp, đánh giá chứng cứ đối với các vụ án ma tuý.
- Thứ năm, thực hiện các quy định của pháp luật trong việc bắt, giữ, giam, điều tra, truy tố, xét xử các đối tượng phạm tội ma tuý phải bảo đảm khách quan, toàn diện, đầy đủ, đúng người, đúng tội sẽ không có trường hợp nào để xảy ra oan sai, không có bị can nào Toà án tuyên không phạm tội.