Rút kinh nghiệm một số vụ án Giết người bị cấp phúc thẩm sửa hoặc hủy án do vi phạm trong áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất côn đồ”

Rút kinh nghiệm một số vụ án Giết người bị cấp phúc thẩm sửa hoặc hủy án do vi phạm trong áp dụng tình tiết “phạm tội có tính chất côn đồ”

Vừa qua, VKSND tối cao ban hành thông báo rút kinh nghiệm về việc xác định không chính xác tình tiết định khung về tội Giết người dẫn đến cấp phúc thẩm phải sửa án hoặc hủy án; Trang tin điện tử VKSND tối cao trích đăng để bạn đọc tham khảo:

Vụ án thứ nhất: Hà Quốc Duy và Đỗ Phúc Biên đều là nhân viên nhà hàng ăn uống Phương Linh. Khoảng 4 giờ sáng ngày 17/7/2013, Duy và Biên được phân công mổ gà ở khu vực bể nước nhà hàng. Sau khi cắt tiết và vặt lông gà xong, Duy cầm con dao nhọn có chiều dài 27cm để chuẩn bị mổ gà. Lúc này, Biên dọn dẹp, hắt nước mạnh tay làm nước bắn vào người Duy. Duy nói “anh làm ăn cẩn thận, bắn hết nước vào người em rồi” Anh Biên nói “mày sợ bẩn thì đi làm làm đéo gì”, Duy nói “anh không làm được thì ra chỗ khác cho em làm”, Anh Biên xông vào dùng tay đẩy vào vai Duy khiến Duy phải lùi về phía sau vài bước. Trong lúc anh Biên đẩy Duy thì bị Duy dùng dao đang cầm trên tay đâm một nhát vào bụng Biên theo hướng từ phải qua trái; anh Biên bị ngất, được mọi người đưa đi bệnh viện cấp cứu nhưng do vết thương quá nặng nên đã bị tử vong.

Tại bản án hình sự sơ thẩm ngày 26/3/2014 của TAND tỉnh H đã áp dụng khoản 2 Điều 93; Điểm p, khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự xử phạt Duy 12 năm tù về tội Giết người.

Vụ án thứ hai: Tối ngày 24/01/2012 (tức ngày mồng 2 Tết) tại nhà anh La Văn Dương ở xã An Bá, huyện S, tỉnh BG do uống nhiều rượu nên Hoàng Văn Mã và Hoàng Văn Hùng đã xô xát với nhau được mọi người can ngăn, Mã và Hùng về nhà mình.

Sáng ngày 25/01/2012, Hoàng Văn Hùng rủ 11 người đi cùng đến nhà Hoàng Văn Mã để giải quyết mâu thuẫn tối hôm trước; trong đó có La Văn Đức, Hoàng Văn Nam, Trần Văn Tiến, Mè Văn Tình…đi bằng 4 xe mô tô, đến nhà La Văn Dương để xe máy ở đó, đi bộ sang nhà Mã cách đó khoảng 300m. Khoảng 12 giờ cùng ngày, nhóm của Hùng đến sân gia đình Mã, tại đây nhóm của Hùng đã lấy búa, xẻng, gậy có sẵn ở sân làm hung khí để gây sự với Mã. Khi Mã ra sân, Hùng hỏi tại sao tối qua Mã đánh Hùng, Mã trả lời do say rượu không nhớ việc gì đã xảy ra. Liền đó Hoàng Văn Nam tát vào mặt Mã, Hùng bắt mã phải quỳ xuống xin lỗi, Mã không chịu. Trước sự việc xảy ra Hoàng Văn Lạnh, Hoàng Văn Tạy là anh trai của Mã lúc đó đang ở nhà đã gọi điện thoại cho Trần Văn Tân là anh rể nhà ở gần đó biết sự việc, rồi Lạnh lấy chiếc gậy, Tạy cầm một dao quắm đi ra, Lạnh nói “thằng nào phá nhà tao, tao đánh chết” Thấy vậy nhóm của Hùng bỏ về nhà Dương lấy xe về.

Vài phút sau, Trần Văn Tân đến nghe anh em Mã kể lại sự việc, cả 4 anh em đều nhất trí phải đuổi theo đánh cho nhóm của Hùng một trận. Khi đuổi theo Tân cầm một thanh củi gỗ dài 173cm, đường kính 4cm chạy trước. Tạy cầm dao quắm chạy phía sau Tân. Mã cầm một thanh dỗ dài 82cm có 4 cạnh mỗi cạnh 3cm; Lạnh cầm một đoạn gỗ dài 142cm, đường kính 3cm chạy sau cùng. Khi nhóm của Tân, Mã chạy đến ngã ba thôn Lái thì gặp nhóm Hùng. Tân hô “chúng mày dừng lại” Cùng lúc đó, Lý Văn Đỗ đi xe mô tô đến. Thấy vậy Đỗ đã đuổi theo, vượt lên chặn nhóm của Hùng lại. Nhóm của Hùng dừng xe, chạy tản ra xung quanh, nhổ gậy ở bờ rào, nhặt gạch đá ở ven đường để đánh nhau với nhóm của Mã, Tân, Lạnh, Taỵ.

Thấy La Văn Đức cầm gậy đứng gần mình, Tân lao vào định đánh Đức thì Mã đứng sau Tân dùng gậy gỗ mang theo vụt một cái vào đầu Đức làm Đức bị thương khuỵu xuống. Mã vụt nhát thứ hai vào cẳng chân phải làm Đức ngã xuống đường bất tỉnh.

Thấy Trần Văn Tiến cầm đá, Tạy cầm dao xông đến đánh Tiền nhưng bị Tiến giữ được tay dao, Tiến và Lạy đang ôm giữ nhau thì Tân vụt một gậy vào đầu Tiến; Tiến hô giục nhóm của mình là “chúng mày đánh đi”, Tiền và Tạy vật nhau ngã vào bờ rào, Tiến nhặt một viên đá đập vào đầu Tạy.

Sau khi vụt một cái vào đầu Tiến thì Tân bị Đặng Thế Bay (trong nhóm của Hùng) dùng một cọc rào bằng gỗ đập một cái vào đầu, Tân bị đau phải ngồi ra rìa đường. Trong lúc hai nhóm xô xát, Hoàng Văn Lạnh dùng gậy đánh một người nhưng không trúng, không xác định được người này là ai.

Lý Văn Đỗ cùng rút một cọc rào ven đường đánh một cái vào đầu Trần Văn Vinh. Sau khi được mọi người đến can ngăn, việc đánh nhau đã kết thúc. La Văn Đức, Trần Văn Tiến, Trần Văn Tân được mọi người đưa đến Bệnh viện đa khoa tỉnh, đến 0 giờ 30 ngày 26/01/2012 thì Đức chết.

Tại bản án hình sự sơ thẩm ngày 18/9/2013 của Tòa án nhân dân tỉnh B đã áp dụng Điểm n khoản 1 Điều 93; Điểm a Khoản 1 Điều 104 Bộ luật hình sự tuyên bố các bị cáo: Hoàng Văn Mã, Hoàng Văn Tân, Hoàng Văn Tạy, Hoàng Văn Lạnh về tội “Giết người” (không tuyên bố các bị cáo này phạm tội Cố ý gây thương tích). Áp dụng khoản 1 Điều 245, Điểm h,p Khoản 1, 2 Điều 46 Bộ luật hình sự tuyên bố các bị cáo Lý Văn Đỗ, Trần Văn Tiến về tội Gây rối trật tự công cộng và tuyên hình phạt đối với các bị cáo.

Những nội dung cần rút kinh nghiệm

Vụ án thứ nhất:

Hành vi của bị cáo Duy bị Tòa án nhân dân tỉnh H xét xử về tội Giết người là đúng người, đúng tội; tuy nhiên xét về hành vi khách quan thì thấy: xuất phát từ mâu thuẫn trong sinh hoạt giữa bị hại và bị cáo, do lỗi vô ý của anh Đỗ Phúc Biên mà bị cáo đã thực hiện hành vi dùng dao nhọn đâm thẳng vào bụng anh Biên rồi bỏ mặc hậu quả đã xảy ra làm anh Biên bị tử vong. Hành vi của bị cáo là có tính chất côn đồ, bất chấp pháp luật chỉ vì lý do xung đột nhỏ nhặt mà có hành vi dùng dao tước đoạt tính mạng của người khác.

Với hành vi trên cơ quan tố tụng cấp sơ thẩm đã áp dụng khoản 2 Điều 93 Bộ luật hình sự để xử bị cáo Duy 12 năm tù về tội Giết người là không chính xác. Việc định khung và quyết định mức hình phạt là quá nhẹ không phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội.

Bản án phúc thẩm ngày 27/6/2014 của Tòa án nhân dân tối cao đã sửa bản án sơ thẩm , áp dụng Điểm n Khoản 1 Điều 93, Điểm b,p Khoản 1,2 Điều 46 Bộ luật hình sự xử phạt bị cáo Duy 15 năm tù.

Vụ án thứ hai

Nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội Giết người của bị cáo Hoàng Văn Mã và đồng phạm là do Hoàng Văn Hùng đã rủ nhiều người đến nhà của bị cáo vào đúng mồng 3 Tết nguyên đán để đánh và bắt Mã phải quỳ xuống xin lỗi Hùng; ngay từ đầu nhóm của Hùng đã có ý định đánh Mã, trong ngày Tết, nhóm của Hùng đến tận nhà đánh, bắt chủ nhà quỳ xuống xin lỗi, chủ nhà không làm theo thì lập tức Nam đi cùng Hùng đã đánh Mã. Ngay sau đó, do bực tức trước hành vi trái pháp luật của bị hại nên anh em bị cáo đã cầm hung khí đuổi theo đánh nhóm của Hùng; bản thân Hùng cũng có hành vi bẻ cọc rào để đánh nhau với nhóm của Mã tại hiện trường vụ án.

Xét các tình tiết, chứng cứ trong hồ sơ vụ án thì thấy rằng các bị cáo thực hiện hành vi giết người trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của bị hại gây ra. Bởi vậy, hành vi giết người của các bị cáo không thuộc trường hợp có tính chất côn đồ theo Điểm n Khoản 1 Điều 93 Bộ luật hình sự như các cơ quan tố tụng cấp sơ thẩm đã quy kết.

Trong vụ án này hành vi của Hoàng Văn Hùng có dấu hiệu của tội Gây rối trật tự công cộng theo Điều 245 Bộ luật hình sự nhưng Cơ quan điều tra chỉ xử lý hành chính. Viện kiểm sát cấp sơ thẩm cũng đồng ý với việc xử lý trên của Cơ quan điều tra là bỏ lọt tội phạm.

Ngoài ra trong phần quyết định của bản án sơ thẩm, Tòa án chỉ tuyên bố các bị cáo Hoàng Văn Mã, Trần Văn Tân, Hoàng Văn Tạy, Hoàng Văn Lạnh phạm tội Giết người, không tuyên bố các bị cáo này phạm tội Cố ý gây thương tích nhưng vẫn tuyên phạt các bị cáo từ 6 tháng đến 1 năm về tội này là vi phạm. Sau khi xét xử sơ thẩm, Kiểm sát viên được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử sơ thẩm cũng không phát hiện được vi phạm để kiến nghị khắc phục theo quy định của pháp luật là thiếu sót cần rút kinh nghiệm.

Tại bản án phúc thẩm ngày 01/7/2014 của Tòa án nhân dân tối cao tại Hà Nội, Hội đồng xét xử đã quyết định hủy án sơ thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh B để điều tra lại.

Trong 2 vụ án nêu trên cấp sơ thẩm đã truy tố, xét xử các bị cáo về tội Giết người là có căn cứ nhưng đã nhận thức và áp dụng không chính xác tình tiết định khung “phạm tội có tính chất côn đồ” nêu dẫn đến việc Tòa án cấp phúc thẩm phải sửa hoặc hủy bản án sơ thẩm. Tình tiết “phạm tội có tính chất côn đồ” là tình tiết định khung tăng nặng. Hiện nay các cơ quan có thẩm quyền vẫn chưa có văn bản hướng dẫn tình tiết này.

Tuy nhiên, trong thực tiễn giải quyết án lâu nay, các cơ quan tiến hành tố tụng đã và đang vận dụng hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao tại văn bản số 38/NCPL ngày 06/01/1976 và tiếp tục khẳng định tại Kết luận Hội nghị tổng kết công tác năm 1995 của Tòa án nhân dân tối cao; theo đó phạm tội có tính chất côn đồ được hiểu là “hành động của những tên coi thường pháp luật, luôn luôn phá rối trật tự trị an, sẵn sàng dùng vũ lực và thích (hay) dùng vũ lực để uy hiếp người khác phải khuất phục mình, vô cớ hoặc chỉ vì một duyên cớ nhỏ nhặt là đâm chém, thậm chí giết người. Hành động của chúng thường là xâm phạm sức khỏe, tính mạng, danh dự của người khác, gây gổ hành hung người khác một cách vô cớ hoặc vì một duyên cớ nhỏ nhặt.