Thông qua công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm: quyết định tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh của Tòa án nhân dân tỉnh P đối với Đoàn Đức T, bị khởi tố, điều tra, truy tố về tội “Giết người”, Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội thấy có một số vấn đề cần rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:
1. Nội dung vụ án:
Khoảng 9h30 phút ngày 12/5/2019, tại CH, khu 2, xã LP, huyện Z, tỉnh P, Đoàn Đức T dùng dao phay chén nhiều nhát vào vùng đầu và các vị trí khác trên cơ thể anh Lê Xuân H, sinh năm 1977 ở khu 4, xã LP, huyện Z, tỉnh P. Hậu quả anh H bị thương nặng phải đi cấp cứu tại Bệnh viện hữu nghị Việt Đức, do cứu chữa kịp thời nên anh H không bị tử vong. Tại bản Kết luận giám định pháp y số 130/Tg1/2019 ngày 12/6/2019 của Trung tâm pháp y Sở y tế tỉnh P kết luận: Tỷ lệ tổn hại phần trăm sức khỏe của anh Lê Xuân H là 44%.
Ngày 14/5/2019, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Z đã chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh P để giải quyết theo thẩm quyền. Trong quá trình điều tra, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh P đã trưng cầu giám định tâm thần đối với Đoàn Đức T. Tại bản Kết luận giám định pháp y tâm thần số 48/2009/BYTT ngày 18/6/2019 của Trung tâm pháp y Tâm thần khu vực Miền núi phía Bắc kết luận:
“1. Đoàn Đức T, sinh năm 1988, trú tại Khu 6, xã LP, huyện Z, tỉnh P bị bệnh Tâm thần phân liệt (Theo phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 năm 1992 về các rối loạn tâm thần và hành vi - F20).
Tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội ngày 12/5/2019 Đoàn Đức T bị bệnh Tâm thần phân liệt, hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi.
Hiện tại Đoàn Đức T hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi”.
2. Quá trình giải quyết vụ án:
Tại bản Kết luận điều tra số 46/KLĐT-PC01 ngày 04/8/2013 của Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh P đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tỉnh P truy tố Đoàn Đức T về tội Giết người theo quy định tại khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự (BLHS).
Cáo trạng số 33/CT-VKS-P2 ngày 03/9/2019 của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh P truy tố Đoàn Đức T ra trước Tòa án nhân dân tỉnh P để xét xử về tội “Giết người” theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 123 BLHS.
Căn cứ Kết luận giám định pháp y tâm thần số 48/2019/PYTT ngày 18/6/2019 của Trung tâm pháp y Tâm thần khu vực Miền núi phía Bắc, Tòa án nhân dân tỉnh P đã ra Quyết định tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh số 01/2014/HSST-QĐ ngày 18/11/2019 đối với T.
Ngày 17/11/2020, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội ban hành Quyết định kháng nghị Giám đốc thẩm số 30/QĐ-VC1-HS đề nghị Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm hủy Quyết định tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh số 01/2014/HSST QĐ ngày 18/11/2013 của Tòa án nhân dân tỉnh P đối với Đoàn Đức T để đưa vụ án ra xét xử theo đúng quy định của pháp luật.
Ngày 19/11/2020, Viện pháp y tâm thần Trung ương có Công văn số 1623/VPYTTTỰ-KHTH gửi Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh P thông báo tình trạng sức khỏe của Đoàn Đức Thành với nội dung: “Hiện tại bệnh tâm thần của Đoàn Đức T ở giai đoạn ổn định. Không cần áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh”.
Ngày 24/11/2020, Tòa án nhân dân tỉnh P ban hành Quyết định số 01/2020/HSST-QĐ phục hồi vụ án đối với bị cáo Đoàn Đức T.
Ngày 25/11/2020, Tòa án nhân dân tỉnh P ban hành Quyết định số 142/2020/QĐXXST-HS đưa vụ án ra xét xử vào ngày 11/12/2020.
Ngày 05/3/2021, Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đưa vụ án ra xét xử giám đốc thẩm quyết định không chấp nhận Kháng nghị của Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội và nhận định: Kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội là có căn cứ, nhưng đến nay đối tượng bị Kháng nghị là Quyết định tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đã bị thay thế bởi Quyết định phục hồi vụ án và vụ án đã có Quyết định đưa ra xét xử. Do vậy, việc tiếp tục giữ Kháng nghị là không cần thiết. Tuy nhiên, Tòa án nhân dân tỉnh P cũng cần rút kinh nghiệm để tránh sai sót tương tự.
3. Nội dung rút kinh nghiệm:
- Tại Bản kết luận giám định pháp y tâm thần số 48/2014/PYTT ngày 18/6/2019 của Trung tâm pháp y Tâm thần khu vực Miền núi phía Bắc kết luận:
“Tại thời điểm thực hiện hành vi phạm tội ngày 12/5/2019 Đoàn Đức T bị bệnh Tâm thần phân liệt, hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi.
Hiện tại Đoàn Đức T hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi”.
Như vậy, tại thời điểm phạm tội và hiện tại Đoàn Đức T chỉ bị hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi, không bị mất khả năng điều khiến hành vi theo như quy định tại Điều 21; khoản 1 Điều 49 BLHS và Điều 6 Nghị định 64/2011/NĐ- CP ngày 28/7/2011 của Chính phủ.
- Về áp dụng pháp luật: Theo Điều 451 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) nêu, Quyết định của Tòa án trong giai đoạn xét xử:
“1. Sau khi thụ lý vụ án, nếu có căn cứ cho rằng bị can, bị cáo không có năng lực trách nhiệm hình sự thì Tòa án trưng cầu giám định pháp y tâm thần.
2. Căn cứ vào kết luận giám định, Tòa án có thể ra một trong những quyết định: a) Quyết định tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh;”.
Việc Hội đồng xét xử sơ thẩm Tòa án nhân dân tỉnh P căn cứ Kết luận giám định pháp y tâm thần số 48/2019/PYTT ngày 18/6/2009 của Trung tâm pháp y Tâm thần khu vực Miền núi phía Bắc để ra Quyết định tạm đình chỉ vụ án và áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với Đoàn Đức T mà không trưng cầu giám định lại để xác định bị cáo T có bị mất khả năng điều khiển hành vi hay chỉ bị hạn chế khả năng nhận thức và hạn chế khả năng điều khiển hành vi là trái với Điều 451 BLTTHS và điểm a khoản 1 Điều 110 Luật Thi hành án hình sự năm 2010 (nay là điểm a khoản 1 Điều 132 Luật Thi hành án hình sự năm 2019).
TL (tổng hợp)