Qua công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính theo thủ tục giám đốc thẩm, VKSND tối cao nhận thấy việc giải quyết vụ án hành chính về “Khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai”, giữa: Người khởi kiện là ông Nguyễn Văn C với người bị kiện là Chủ tịch UBND và UBND thành phố HL của TAND cấp cao tại HN tại Bản án hành chính phúc thẩm số 641/2018/DS-PT ngày 28/11/2018 có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:
1. Nội dung vụ án
Ông Nguyễn Văn C và vợ là bà Nguyễn Thị Th có 5.835m2 đất nông nghiệp tại khu vực Đồi GT, phường BC, thành phố HL, tỉnh QN bị thu hồi giải phóng mặt bằng theo Quyết định số 2452/QĐ-UBND ngày 15/10/2012 về việc thu hồi đất và Quyết định 2876/QĐ-UBND ngày 28/11/2012 về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ cho hộ gia đình con ông C là anh Nguyễn Ngọc H. Do đó, ông C đã khởi kiện yêu cầu hủy 2 Quyết định này và đã được TAND tỉnh QN chấp nhận tại Bản án hành chính phúc thẩm số 07/2016/HC- PT ngày 29/4/2016.
Thi hành Bản án trên, cùng ngày 26/7/2016, UBND thành phố HL đã ban hành các Quyết định số 2313/QĐ-UBND về việc thu hồi 2.688,8m2 đất; Quyết định số 2314/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ thu hồi đất của ông C để thực hiện các dự án Khu công nghiệp CL tại phường BC, thành phố HL.
Không đồng ý với các quyết định trên, ông C khởi kiện yêu cầu TAND tỉnh QN hủy Quyết định số 2313/QĐ-UBND; Quyết định số 2314/QĐ- UBND ngày 26/7/2016 của UBND thành phố HL.
2. Quá trình giải quyết của Tòa án
Tại Bản án hành chính sơ thẩm số 14/2018/HCST ngày 07/5/2018 của TAND tỉnh QN, tuyên xử: Bác yêu cầu khởi kiện của ông Nguyễn Văn C. Không đồng ý, ông C kháng cáo.
Tại Bản án hành chính phúc thẩm số 641/2018/HC-PT ngày 28/11/2018 của TAND cấp cao tại HN, tuyên xử: Bác kháng cáo, giữ nguyên Bản án hành chính sơ thẩm số 14/2018/HC-ST ngày 07/5/2018 của TAND tỉnh QN.
Ngày 13/10/2021, Viện trưởng VKSND tối cao ban hành Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 15/QĐ-VKS-HC, đề nghị hủy Bản án hành chính phúc thẩm số 641/2018/HC-PT ngày 28/11/2018 của TAND cấp cao tại HN; giao hồ sơ vụ án cho TAND cấp cao tại HN để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
Tại Quyết định giám đốc thẩm số 12/2022/HC-GĐT ngày 25/4/2022 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao quyết định chấp nhận Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 15/QĐ-VKS-HC của Viện trưởng VKSND tối cao. Hủy Bản án hành chính phúc thẩm số 641/2018/HC-PT ngày 28/11/2018 của TAND cấp cao tại HN; giao hồ sơ vụ án cho TAND cấp cao tại HN để xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
3. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Ngày 15/10/2012, UBND thành phố HL ban hành Quyết định số 2452/QĐ-UBND về việc thu hồi 5.835m2 đất thuộc thửa đất số 03, tờ bản đồ Giải phóng mặt bằng số 01 của hộ anh Nguyễn Ngọc H (con trai ông Nguyễn Văn C) để thực hiện các dự án Khu công nghiệp CL tại phường BC, thành phố HL. Ngày 28/11/2012, UBND thành phố HL ban hành Quyết định số 2876/QĐ-UBND về phê duyệt phương án bồi thường hỗ trợ cho hộ anh Nguyễn Ngọc H. Tuy nhiên, phần diện tích đất bị thu hồi nêu trên được xác định thuộc quyền quản lý, sử dụng của ông C. Việc xác định sai đối tượng sử dụng đất khi ban hành các quyết định thu hồi và phê duyệt phương án bồi thường vào năm 2012 nêu trên cho gia đình anh H là trách nhiệm của UBND, được xác định bằng Bản án số 07/2016/HC-PT ngày 29/4/2016 đã có hiệu lực.
Để giải quyết vướng mắc về bồi thường giải phóng mặt bằng một số dự án tại Khu công nghiệp CL, phường BC, thành phố HL; UBND tỉnh QN ban hành Công văn số 6392/UBND-QLDD1 ngày 23/10/2015, có nội dung: “cho phép UBND thành phố HL lập, phê duyệt lại hoặc bổ sung phương án bồi thường và tái định cư cho các hộ dân bị thu hồi đất tại các dự án trong Khu công nghiệp CL, phường BC, thành phố HL theo cơ chế, chính sách trước Luật Đất đai năm 2013". Ngày 28/10/2015, UBND thành phố HL giao Trung tâm phát triển quỹ đất lập, trình thẩm định và phê duyệt lại (hoặc bổ sung) phương án bồi thường hỗ trợ cho các hộ gia đình bị thu hồi đất tại các dự án Khu công nghiệp CL, phường BC, thành phố HL theo cơ chế, chính sách trước Luật Đất đai năm 2013.
Tuy nhiên, tại Quyết định số 2314/QĐ-UBND ngày 26/7/2016, UBND thành phố HL đã phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ theo hạn mức đất và giá đất năm 2016 (theo Quyết định 3079/QĐ-UBND ngày 16/11/2015 về việc phê duyệt giá đất trung bình, hạn mức đất ở trung bình) để tính hỗ trợ, bồi thường giải phóng mặt bằng cho hộ gia đình ông C. Trong khi đó, nếu áp dụng theo quy định của Luật Đất đai năm 2003 và Quyết định số 234/QĐ-UBND ngày 15/2/2012 của UBND thành phố HL về việc phê duyệt giá đất trung bình, hạn mức đất ở trung bình (áp dụng cơ chế, chính sách trước Luật Đất đai năm 2013) để tính hỗ trợ, bồi thường giải phóng mặt bằng cho hộ gia đình ông C thì mặc dù giá đất thấp hơn nhưng hạn mức đất để tính bồi thường, hỗ trợ lại cao hơn, theo đó gia đình ông C được nhận số tiền bồi thường hỗ trợ cao hơn (chênh lệch là 89.745.000 đồng).
Như vậy, việc phê duyệt lại hoặc bổ sung phương án bồi thường và tái định cư cho hộ gia đình ông C phải được thực hiện theo cơ chế, chính sách trước Luật Đất đai năm 2013, vì khi lập phương án bồi thường, hỗ trợ, UBND đã xác định nguồn gốc đất chưa chính xác nhưng khi phê duyệt lại lại áp dụng cơ chế, chính sách theo Luật Đất đai năm 2013 là không đảm bảo quyền và lợi ích cho hộ gia đình ông C. Do đó, ông C khởi kiện yêu cầu được phê duyệt bồi thường theo các quy định của Luật Đất đai năm 2003 là có cơ sở. Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm bác yêu cầu khởi kiện của ông C yêu cầu hủy Quyết định số 2314/QĐ-UBND ngày 26/7/2016 về duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ cho hộ ông Nguyễn Văn C là không đúng.