Quảng Ninh là tỉnh có đủ cấu trúc địa hình đồng bằng, miền núi và hải đảo. Một tỉnh có 3 thành phố đông dân cư với nhiều khu nghỉ mát như Hạ Long, Tuần Châu, Trà Cổ, cùng các danh lam thắng cảnh như Yên Tử, Hòn Gai, Cửa Ông, cùng nhiều dân tộc thiểu số phân bố rải rác ven bờ biển dài gần 300 km và miền biên giới Việt Trung...
Thực trạng và kết quả phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em và tội phạm ở người chưa thành niên của VKSND tỉnh Quảng Ninh
Quảng Ninh là tỉnh có đủ cấu trúc địa hình đồng bằng, miền núi và hải đảo. Một tỉnh có 3 thành phố đông dân cư với nhiều khu nghỉ mát như Hạ Long, Tuần Châu, Trà Cổ, cùng các danh lam thắng cảnh như Yên Tử, Hòn Gai, Cửa Ông, cùng nhiều dân tộc thiểu số phân bố rải rác ven bờ biển dài gần 300 km và miền biên giới Việt Trung. Địa hình phức tạp đó phần nào ảnh ưởng rất lớn đến diễn biến tình hình phát sinh, phát hiện và quản lý, xử lý tội phạm ở khu vực đông bắc bộ đông dân cư này. Trong đó có tội phạm về xâm hại trẻ em và tội phạm do người chưa thành niên gây ra.
*Tội phạm xâm hại trẻ em:
Năm 2012, các tội xâm hại trẻ em xảy ra 38 vụ, tăng 68,4% và 43 bị hại, tăng 67,7% so với cùng kỳ năm 2011; mức độ phạm tội rất nghiêm trọng. Đặc biệt lứa tuổi bị xâm hại có xu hướng càng thấp. Nhiều trẻ em bị xâm hại từ 6 đến 7 tuổi, cá biệt có em mới 3 tuổi. Tội phạm đã gây hậu quả không nhỏ về thể chất và tinh thần cho trẻ em, vi phạm nghiệm trọng luân thường đạo lý (như loạn luân), gây bất bình trong nhân dân và ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội địa phương.
Nguyên nhân, động cơ mục đích của loai tội này rất đa dạng, nhưng chủ yếu là để thỏa mãn dục vọng thấp hèn của kẻ phạm tội như: Hiếp dâm trẻ em, Giao cấu với trẻ em, hay nhằm mục đích kinh tế như mua bán trẻ em, bắt cóc đòi tiền chuộc…
Nổi lên nhóm tội xâm hại tình dục với số lượng 28 vụ, 29 bị hại, đã khởi tố 27 bị can. Tội phạm tập trung ở các tội Hiếp dâm trẻ em, Giao cấu với trẻ em, Mua dâm người chưa thành niên. Đặc biệt tội Hiếp dâm trẻ em gia tăng đáng báo động cùng tính chất đặc biệt nghiêm trọng, với độ tuổi trẻ bị xâm hại ngày càng thấp; xảy ra chủ yếu ở địa bàn miền núi, vùng dân tộc thiếu số như Hoành Bồ, Hải Hà, Ba Chẽ, Tiên Yên. Đối tượng phạm tội thường là thanh niên mới lớn, lợi dụng quen biết yêu đương để quan hệ tình dục.
Nguyên nhân chủ yếu của tội phạm này do ảnh hưởng xấu của phim ảnh, văn hóa phẩm đồi trụy và sự buông lỏng quản lý trẻ em của các gia đình, nhất là gia đình có các em gái. Thực tế, do sự dễ dãi của các trẻ em gái (do chưa đủ nhận thức và suy nghĩ) dẫn đến việc các thanh niên phạm tội thậm chí cả trẻ em trai lợi dụng phạm tội dễ dàng.
- Đối với nhóm tội xâm hại tính mạng, sức khỏe, xâm phạm sở hữu đối với trẻ em xảy ra 08 vụ/ 38vụ, chiếm 21%. Nguyên nhân của loại tội này là do mâu thuẫn trong sinh hoạt, do tính côn đồ, hung hãn bất chấp luân thường đạo lý của người phạm tội. Mặt khác có sự chiều chuộng thái quá của các gia đình, sớm trang bị cho các em những đồ dùng đắt tiền, như điện thoại, đồ trang sức, khi các em chưa có khả năng bảo quản.
- Loại tội phạm xâm hại trẻ em dưới hình thức Mua bán, Bắt cóc không nhiều nhưng hậu quả và tính nguy hiểm xảy ra với các em rất lớn. Các em bị lừa đưa sang Trung Quốc bán đều bị bóc lột tình dục hết sức dã man. Nhiều em trốn về và làm đơn tố cáo với cơ quan chức năng. Loại tội này khó phát hiện, hoặc nếu bị phát hiện thì xử lý đối tượng cầm đầu rất khó khăn, bởi các đối tượng này đều sống ở Trung Quốc, và việc hợp tác quốc tế đấu tranh chống loại tội phạm này còn nhiều hạn chế, thủ tục phải qua nhiều cấp, mất nhiều thời gian ảnh hưởng rất nhiều đến việc chứng minh tội phạm.
* Tội phạm do vị thành niên gây ra:
Loại tội này diễn ra hết sức đa dạng và phức tạp như các tội xâm phạm trật tự, an toàn xã hội, xâm phạm sở hữu tài sản như Trộm cắp, Cướp, Cướp giật, Cưỡng đoạt tài sản chiếm 58% (67/116 vụ). Các đối tượng này thường tụ tập, bỏ nhà đi lang thang, thuê nhà nghỉ, thực hiện nhiều vụ cướp tài sản lấy tiền thỏa mãn hút, chích ma túy.
Tính chất hành vi phạm tội do người chưa thành niên gây ra càng ngày càng nghiêm trọng. Nhiều đối tượng còn nhỏ tuổi nhưng rất manh động, côn đồ, hung hãn, sẵn sàng sử dụng các loại vũ khí nguy hiểm như dao, lê, côn, gậy, súng, vật nổ, búa, kìm cộng lực để gây án. Đây là hiện tượng đáng lo ngại ngày càng nhiều ở lứa tuổi chưa thành niên.
Trước tình hình tội phạm xâm hại trẻ em và tội phạm do vị thành niên gây ra ngày càng phức tạp, ngành kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh đặc biệt quan tâm và có nhiều biện pháp phòng chống và xử lý triệt để, kịp thời loại tội này, cụ thể:
- Tiến hành thường xuyên nắm chắc và rà soát, phân loại các tin báo, tố giác tội phạm xâm hại trẻ em và tội phạm do người chưa thành niên gây ra. Kịp thời báo cáo lãnh đạo, nghiên cứu, xem xét kỹ, có đường lối giải quyết kịp thời, chính xác, đúng pháp luật. Tiến hành kiểm sát kịp thời, toàn diện các khâu tạm giữ, áp dụng biện pháp ngăn chặn và khởi tố vụ án, đảm bảo xử lý đúng pháp luật.
- Chú trọng nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố , kiểm sát các vụ án hình sự liên quan đến các tội xâm hại trẻ em, và người chưa thành niên phạm tội. Xây dựng đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên trong sạch, vững mạnh; tăng cường đào tạo và đào tạo tại chỗ bồi dưỡng nghiệp vụ cho Kiểm sát viên, thường xuyên mở các lớp tập huấn về hình sự, thông báo rút kinh nghiệm kịp thời về việc điều tra, truy tố và xét xử loại án có liên quan đến loại tội phạm này, nhằm nâng cao trình độ nghiệp vụ cho cán bộ, Kiểm sát viên.
- Ưu tiên phân công các Kiểm sát viên có trình độ, năng lực hiểu biết để tiến hành tố tụng loại án này, nhất là các hiểu biết sâu sắc về tâm lý trẻ em, người chưa thành niên về hoàn cảnh sống của họ, động viên họ. Biết vận dụng hiệu quả cơ chế kết hợp vận động, phòng ngừa cá biệt, tác động trực tiếp đến trẻ em, gia đình, nhà trường và cơ quan. Biết khai thác triệt để biện pháp phòng ngừa xã hội tác động đến tập thể, cộng đồng trẻ em do Công an phường, Ủy ban nhân dân, nhà trường tiến hành theo địa bàn dân cư một cách hiệu quả trong việc phát hiện và xử lý tội phạm.
- Chủ động kết phối hợp chặt chẽ ba ngành Công an- VKS – Tòa án, thực hiện đúng các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về giải quyết, xử lý án hình sự về xâm phạm trẻ em và người chưa thành niên phạm tội; nâng cao chất lượng điều tra; hoàn chỉnh và đầy đủ hồ sơ tố tụng. Đẩy nhanh tiến độ giải quyết án hình sự. Chú trọng đặc biệt đến tội phạm của người chưa thành niên gây ra. Quá trình điều tra, truy tố, xét xử luôn đảm bảo người bị hại là trẻ em có người giám hộ và đối với tội phạm do người chưa thành niên gây ra thì có luật sư tham gia bào chữa.Luật sư do Trung tâm trợ giúp pháp lý sẽ cử đến theo Chương trình trợ giúp pháp lý của Sở tư pháp tỉnh Quảng Ninh). Người chưa chưa thành niên phạm tội được áp dụng đầy đủ quy định của pháp luật dành cho họ với đường lối xét xử luôn mang tính chất khoan hồng, ngăn chặn và giáo dục. Với các bị cáo có hành vi xâm hại trẻ em đều bị Tòa án áp dụng hình phạt nghiêm khắc, đặc biệt xâm hại tình dục trẻ em.
- Viện kiểm sát chủ động phối hợp với Cơ quan điều tra Công an, Tòa án xác định 3 vụ án điểm, khẩn trương kết thúc điều tra nhanh, gọn, quyết định truy tố đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, kịp thời đưa ra xét xử lưu động, nhằm nâng cao tinh thần cảnh giác cho nhân dân, góp phần tích cực trong đấu tranh phòng, chống giáo dục, răn đe, phòng ngừa loại tội phạm này trên địa bàn.
- Thường xuyên tổ chức phối kết hợp với các cơ quan có liên quan như Tư pháp, Văn hóa thông tin, Lao động và nhà trường, tổ chức xã hội và khu dân cư trong việc tuyên truyền pháp luật cho nhân dân và cho lứa tuổi chưa thành niên nói riêng như soạn thảo, biên tập tài liệu về giáo dục pháp luật, trong đó tập trung giáo dục nâng cao trình độ hiểu biết pháp luật, kiến thức về phòng ngừa tội phạm cho người chưa thành niên.
- Kết hợp với các Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ địa phương phát động phong trào giáo dục tuyên truyền pháp luật cho thanh, thiếu niên học sinh về hiểu biết và chấp hành pháp luật, nâng cao tinh thần cảnh giác trước mọi hiện tượng nhằm mục đích xâm hại trẻ em, và gây ra hành vi tội phạm với người chưa thành niên.
Từ những biện pháp đó, ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh đã giải quyết, xử lý nhanh chóng, kịp thời, triệt để và đúng pháp luật về loại tội phạm này, cụ thể: Thụ lý kiểm sát điều tra 170 vụ với 187 bị can, trong đó phối hợp với Công an, Tòa án xác lập và giải quyết thành công 03 vụ án điểm với 05 bị can.
- Với nhóm tội phạm xâm hại trẻ em được xử lý là 38 vụ/39 bị can.
- Nhóm tội phạm của người chưa thành niên, VKSND tỉnh đã kiểm sát điều tra 132 vụ/148 bị can.
- Nhóm tội xâm phạm trật tự xã hội 39 vụ/43 bị can.
- Nhóm tội liên quan đến ma túy 09 vụ/ 10 bị can, tội buôn lậu 1vụ/1 bị can.
Kết quả phòng, chống và giải quyết, xử lý đúng người, đúng pháp luật, đảm bảo tính giáo dục, cải tạo và phòng ngừa với loại tội phạm xâm hại trẻ em và tội phạm do người chưa thành niên gây ra, góp phần nâng cao chất lượng trong công tác kiểm sát, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công tác năm 2012 Viện kiểm sát nhân dân tối cao giao cho ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh.
Thái Hưng