Vào một ngày nắng nóng giữa tháng 02/2018, cơn gió Lào thổi từ ngã ba biên giới Việt Nam – Trung Quốc– Lào hắt vào từng phòng làm việc, khiến các gian phòng làm việc nhỏ bé của các đồng chí cán bộ VKSND huyện Mường nhé ngồn ngộn hồ sơ các vụ án trở nên ngột ngạt hơn, chỉ mong sao có một cơn mưa rào thoáng qua. Trụ sở VKSND huyện Mường Nhé với lối kiến trúc đặc thù ở trên cao và biệt lập hẳn với trung tâm huyện, trong khuôn viên, không khí khá trầm lắng, hầu như không thấy một tiếng nói to ở đâu đó vọng ra. Chúng tôi - những cán bộ của ngành Kiểm sát nhân dân huyện Mường Nhé dành chút thời gian rảnh cuối giờ chiều, ngồi tâm sự về chuyện nghề của mình.

Năm nay, có lẽ không khí dễ thở hơn mọi năm, vào thời điểm này hàng năm tro bụi do những đám cháy rừng len lỏi vào từng ngóc ngách, từng căn phòng, bầu trời u ám một màu khói ngột ngạt khó thở, trọ bụi bám cả vào chiếc áo ngành màu thiên thanh khiến cho mỗi người cán bộ Kiểm sát cảm thấy trách nhiệm trong việc đấu tranh với tội phạm hủy hoại rừng trở nên nặng nề hơn.

Khung cảnh rừng bị tàn phá ở xã Chung Chải vào ngày 15/3/2017

Đã qua rồi những mùa đốt rừng làm nương khiến các vạt rừng trở lên điêu tàn, tan hoang, khiến cho mỗi du khách ngồi trên chuyến xe tuyến Điện Biên – Mường Nhé cũng có thể cảm nhận được khi phía trước dày đặc khói bụi, cảm giác tuyến đường gồ ghề uốn lượn như bất tận không có điểm dừng. Qua rồi thời điểm những kẻ bất chấp pháp luật đốn hạ không thương tiếc những cây gỗ to, gỗ quý có tuổi đời cả trăm năm. Những “vết thương” của rừng nay được đồng bào dân tộc thiểu số huyện Mường Nhé chữa lành bằng việc trồng lại những cánh rừng đã bị tàn phá.

Đã qua rồi cái đợt cao điểm của trấn áp tội phạm hủy hoại rừng, cũng như các lực lượng làm nhiệm vụ thực thi pháp luật, các cán bộ, Kiểm sát viên chúng tôi luôn luôn chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đến hiện trường bất kể địa hình, thời gian, điều kiện thời tiết ra sao. Công việc đó, nam giới đã vất vả, nhưng với những nữ Kiểm sát viên còn khó khăn, vất vả bội phần.

Chỉ vài năm trước, ở các xã Chung Chải, Leng Su Sìn, Quảng Lâm, Sen Thượng… rừng có hay không? Chẳng ai quan tâm! Đồng bào dân tộc khi di cư đến đây trong cái bụng họ nghĩ rằng: “Từ khi sinh ra đã có rừng đã có, rừng là trời đất cho, không cần bảo vệ cũng chẳng cần trồng”. Bởi thế, rừng cũng tự nhiên bị chặt phá tàn nhẫn không thương tiếc. Nhưng rồi, với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền trong việc vận động nhân dân, kể từ khi Kế hoạch số 420/KH ngày 22/02/2017 của UBND tỉnh Điện Biên được triển khai thực hiện, tình trạng phá rừng đã giảm hẳn, suy nghĩ, thói quen đối xử với rừng trong mỗi người dân cũng dần thay đổi.

Cán bộ kiểm lâm tuyên truyền cho nhân dân việc bảo vệ rừng tại xã Chung Chải

Vào đợt cao điểm trấn áp tội phạm hủy hoại rừng, mỗi Kiểm sát viên đều nhận thức rõ vai trò của mình trong quá trình kiểm sát khám nghiệm. Vì thế, chúng tôi túc trực 24/24h, làm việc không kể ngày, đêm. Chỉ cần nghe tiếng chuông điện thoại từ Cơ quan cảnh sát điều tra, Hạt kiểm lâm huyện thông báo có vụ phá rừng mới xảy ra trên địa bàn là phải gác lại tất cả công việc để đến ngay hiện trường, đảm bảo việc đo đạc, phân loại rừng, phát hiện đối tượng nhanh chóng và kịp thời nhất. Có những ngày ăn và ngủ luôn trong rừng.

Những lần đi khám nghiệm hiện trường để lại những ký ức không thể quên, một trong những lần đó là khám nghiệm trong bản Tá Phì Chà, xã Chung Chải. Đồng bào dân tộc Mông ở đây đều theo đạo, trình độ dân trí thấp bị các đối tượng xấu lợi dụng kích động chống đối lại đoàn công tác, trên đoạn đường đi vào hiện trường, nhiều người cầm dao, gậy đe dọa, có cây cầu gỗ cũng bị phá bỏ không cho đoàn công tác làm việc. Mọi người trong đoàn chúng tôi phải mặc thường phục để tránh nguy hiểm, vừa tiến hành khám nghiệm vừa vận động, thuyết phục và giải thích cho nhân dân hiểu.

Phiên tòa xét xử một vụ án hủy hoại rừng

Mỗi vụ việc đều để lại trong chúng tôi những tâm tư, tình cảm khác nhau, bởi cùng với nhiệm vụ là người đại diện cho cơ quan thực hành quyền công tố và kiểm sát tuân theo pháp luật, chúng tôi cũng là con người, là những người chồng, người vợ, người con, người cha có những bổn phận với gia đình. Đối với những đối tượng phạm tội có tình tiết “chuyên nghiệp”, hủy hoại diện tích rừng đặc biệt lớn, thì việc bị pháp luật trừng trị là lẽ đương nhiên, nhưng cũng có không ít mảnh đời éo le, là người nông dân thường ngày chân chất, hiền lành, không am hiểu pháp luật, thậm chí vì hoàn cảnh mà phạm tội… Mỗi khi tham mưu với lãnh đạo Viện về đường lối giải quyết một vụ án hủy hoại rừng, chúng tôi đã phải băn khoăn, trăn trở, phản biện, nhấc lên đặt xuống nhiều lần. Mặc dù mọi đối tượng phạm tội phải bị xử lý theo pháp luật, nhưng không ít vụ án, thẳm sâu trong tâm tưởng, chúng tôi thấy thương cho họ một phần vì sự am hiểu pháp luật còn hạn chế, vì cái nghèo, cái đói, ít va chạm xã hội mà phải phá rừng làm nương, nhiều người được vận động đều ra tự thú. Nguyên nhân một phần cũng là do sự buông lỏng quản lý của chính quyền, trông coi, bảo vệ rừng thiếu trách nhiệm của các chủ rừng. Chính vì vậy, đơn vị đã có kiến nghị với Chủ tịch UBND huyện Mường Nhé nâng cao trách nhiệm của cộng đồng thôn, bản và Ủy ban nhân dân xã trong công tác bảo vệ rừng, cần xác định rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm minh người đứng đầu cộng đồng dân cư, Chủ tịch UBND xã để xảy ra tình trạng phá rừng, qua đó việc bảo vệ rừng của các chủ rừng cũng có trách nhiệm hơn.

Mùa xuân đến, vết thương của những vạt rừng cách đây vài năm đã được phủ một màu xanh của cánh rừng keo tai tượng 1- 3 năm tuổi, cùng với đó là niềm vui hiện rõ trong ánh mắt, nụ cười và trong công việc lao động của những người dân nơi đây. Đối với họ, trồng rừng không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào, sự tin tưởng vào tương lai với những lợi ích từ rừng đem lại. Ngày trước, mỗi khi có phiên tòa xét xử lưu động về tội hủy hoại rừng, tuyên truyền trồng rừng phòng hộ ai cũng lảng tránh, thì nay không cần ai chỉ đạo, nhắc nhở, bà con đều lên án các hành vi phá rừng làm nương và thực sự coi rừng là nguồn sống của mình.

Tiến Đỗ

VKSND huyện Mường Nhé (Điện Biên)